GroenLinks rekende zich te vroeg rijk met CO2-heffing
Rond de meest symbolische maatregel in het klimaatakkoord, de CO2-heffing, is aan het Binnenhof een felle strijd ontstaan. GroenLinks dacht zijn zin te krijgen, maar heeft zich te vroeg rijk gerekend.
Euforie kan snel omslaan in verbittering. Drie weken geleden stond Jesse Klaver nog te springen in zijn werkkamer om de klimaatvoornemens van het kabinet, nu noemt hij diezelfde plannen ‘kiezersbedrog’. Een uitgelekt memo over de CO2-heffing wijst er volgens de GroenLinks-leider op dat Rutte III na de dividendbelasting ‘opnieuw de kant kiest van het grote geld’.
Volgens Klaver werkt het kabinet niet aan een “échte CO2-belasting, maar aan een enorme CO2-vrijstelling voor het grote bedrijfsleven”
In dat memo van het ministerie van economische zaken en klimaat (EZK) staat de uitwerking van ‘een verstandige heffing’. Bedrijven gaan in dat plan belasting betalen over een deel van de CO2 die zij uitstoten. In 2030 moet Nederland 49 procent minder broeikasgas de lucht in pompen om op schema te blijven voor de klimaatdoelen van Parijs.
De industrie moet daaraan 14,3 megaton CO2 bijdragen. In de documenten van EZK wordt een belasting geheven over dát deel van de uitstoot; dus de CO2 die in 2030 niet meer mag worden uitgestoten. De opbrengst vloeit terug als subsidie waarmee de bedrijven kunnen vergroenen. Over de hoogte van het bedrag staat niets in het memo, volgens betrokkenen is een heffing tot 100 euro in de toekomst een optie. Ter vergelijking: Europese uitstootrechten voor CO2 kosten nu 20 euro per ton.
Vrijstelling
Volgens Klaver werkt het kabinet niet aan een “échte CO2-belasting, maar aan een enorme CO2-vrijstelling voor het grote bedrijfsleven”. GroenLinks is voor een ‘platte’ CO2-heffing: een vast bedrag over de gehele uitstoot van een bedrijf. Daarin vindt de partij oppositiepartners PvdA en SP, milieuorganisaties én de coalitiepartijen D66 en ChristenUnie aan haar zijde. De linkse partijen willen bovendien dat de opbrengsten ten goede komen aan de burger.
Klaver vindt de CO2-heffing uit het memo – dat naar industrie en milieuclubs werd gestuurd – te veel lijken op het eerder door het kabinet voorgestelde ‘bonus-malussysteem’. Volgens deze regeling zouden bedrijven die hun CO2-uitstoot niet genoeg terugbrachten een boete moeten betalen, die als extraatje zou terugvloeien naar bedrijven die wel vergroenen. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) schoot die plannen na doorrekening op 13 maart af, omdat ze te complex waren.
Diezelfde dag stond Jesse Klaver in zijn werkkamer te dansen, toen het kabinet met extra klimaatmaatregelen de vlucht naar voren koos. Mede omdat een verandering van de samenstelling van de Eerste Kamer aanstaande was, deed het kabinet een handreiking aan links. Burgers krijgen een deel van de opgelopen energierekening terug én er komt een ‘verstandige’ CO2-heffing.
Klimaatdraai
Deze week bleek in radioprogramma ‘De Nieuws BV’ dat Wiebes een dag later, op 14 maart, een zaal met vertegenwoordigers van de industrie toesprak. Op die bijeenkomst bij werkgeversorganisatie VNO-NCW beloofde hij volgens aanwezigen dat er ‘geen generieke heffing’ komt. Het uitgelekte gesprek versterkt bij links het beeld dat het kabinet de ‘klimaatdraai’ alleen maar maakte met het oog op de verkiezingen.
Toch hadden die partijen niet zo verbaasd hoeven reageren, als ze op 13 maart enkele signalen van het kabinet hadden opgevangen. In de brief met extra maatregelen kondigde Wiebes aan dat hij de conclusies van een PWC-rapport zou laten meewegen bij zijn keuze voor een CO2-heffing.
In dat rapport wordt gewaarschuwd dat een platte heffing leidt tot het vertrek van bedrijven naar het buitenland. Dat ‘weglekeffect’ is het schrikbeeld van VVD en CDA. Daarnaast benadrukten Wiebes en premier Rutte steeds dat een belasting ‘verstandig’ moet zijn. Nergens zegden zij een platte heffing toe.
Voorkeursroute
Vandaag stuurde Wiebes een brief naar de Tweede Kamer, waarin de woorden ‘verstandig’ en ‘objectief’ terugkwamen. Hij schrijft ook dat het kabinet nog geen beslissing heeft genomen over de CO2-heffing.
De platte heffingen die GroenLinks en de PvdA voorstellen, liggen nog voor doorrekening bij het PBL.
Oók die zullen worden betrokken in de uiteindelijke beslissing, schrijft Wiebes. Overigens staat in de uitgelekte memo dat een platte heffing ‘niet de voorkeursroute’ is, vanwege het mogelijke weglekken van uitstoot.
Die brief moet ook de ongerustheid wegnemen bij D66 en ChristenUnie, waar met argwaan werd geluisterd naar de woorden van Wiebes Bij VNO-NCW. Zij kunnen het niet verkopen aan hun achterban wanneer het kabinet de bedrijven straks maar spaarzaam belast.
Die fracties zeggen nu het kabinetsvoorstel voor een definitief klimaatakkoord, eind april, af te wachten. Als de bedrijven maar hun eerlijke aandeel betalen, én als de CO2-uitstoot in 2030 maar is gehalveerd.
Polderoverleg
De rel rond de heffing heeft voor de coalitie ook een prettig bij-effect: Jesse Klaver weet weer dat overleg over het Klimaatakkoord ‘in de polder’ gebeurt, en níet met GroenLinks. De GroenLinks-leider had zich met een ferme uitspraak – “GroenLinks krijgt in de senaat de sleutel in handen” – tijdens de verkiezingsavond bij het kabinet aan tafel willen manoeuvreren.
De coalitiepartijen benadrukken nu: het kabinet sluit een Klimaatakkoord, daarna is de Tweede Kamer aan zet. En ook buiten GroenLinks zijn meerderheden mogelijk in de Eerste Kamer.
Binnen de coalitie klinkt het nu smalend: “Jesse heeft een te grote broek aangetrokken.”
Lees ook:
Kabinet kiest toch voor CO2-heffing industrie
Het kabinet is alsnog bereid een CO2-belasting voor het bedrijfsleven in te voeren. Premier Rutte laat dat weten in reactie op de doorrekeningen van de klimaatplannen. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) maakte eerder vandaag bekend dat deze voorstellen onvoldoende zijn om de CO2-uitstoot te halveren.
Zo dien je klimaatsceptici van repliek: zeven klimaatmythes ontkracht
Nu klimaat beleid begint te worden, slaat bij sommigen de twijfel toe. Zijn die maatregelen wel nodig? In dat debat hangt veel mist. Zeven misverstanden op een rij.