'Waarom behandelt Amsterdam daklozen strenger dan hoeft?'

Vorige week stond ik een dakloze man bij in de rechtszaal. Zijn pensioen was stopgezet omdat hij voortvluchtig zou zijn voor justitie. Volgens de gemeente is hij te 'zelfredzaam' voor een briefadres. Hoe iemand zonder briefadres en dus niet op de hoogte van een vonnis direct voortvluchtig is, is mij nog niet helder. De rechter overigens ook niet.

Een paar dagen geleden stond ik in de Dominicuskerk, waar tientallen daklozen na een spontane actie werden opgevangen omdat de winteropvang die dag was dichtgegaan.

Het zegt veel over een samenleving hoe die met de meest kwetsbare mensen omgaat. En hoewel we ons in de stad graag inzetten voor de meest kwetsbaren (zie bijvoorbeeld de 24-uursopvang voor ongedocumenteerden), zie ik dat daklozen steeds worden vergeten. Een groep die men schijnbaar zoveel mogelijk uit het zicht houdt.

Als je hoort hoe sommige personen dakloos zijn geraakt en sindsdien tussen wal en schip vallen in de bureaucratie, dan schrik je over hoe rigide we omgaan met mensen zonder woning.

De Nationale ombudsman sloeg vorige week alarm en zei dat gemeenten, waaronder Amsterdam, veel meer moeten doen voor zogeheten 'zelfredzame' daklozen, omdat velen in de knel komen. Enkele weken geleden benadrukte staatssecretaris Knops van Binnenlandse Zaken nogmaals dat regiobinding en een afdwingbare tijdslimiet geen gemeentelijke eisen mogen zijn voor het verlenen van een postadres.

Strenger dan nodig
Amsterdam hanteert beide wel als criteria en handelt hiermee in strijd met de wet Basisregistratie Personen. De gemeente werpt bewust hogere drempels op dan de wetgeving toestaat. Zonder die registratie hebben daklozen geen toegang tot een zorgverzekering, uitkeringen, stemrecht of de communicatie met de belastingdienst.

Amsterdam zoekt vaak de grenzen van de wet op als het om kwetsbaren gaat, maar hoe valt het uit te leggen dat we naar daklozen juist strenger zijn dan de wet voorschrijft?

We moeten fundamenteel anders gaan kijken naar de problematiek van daklozen. Perspectief moet centraal staan in wat we doen. Sommige daklozen kiezen voor hun levensstijl, hoewel onderzoeken dat niet staven, maar velen zitten vast in een systeem waar ze niet uitkomen. 

De gemeente biedt een winteropvang van vier maanden, maar jaarlijks zien we dat er problemen en onrust ontstaan zodra de winteropvang weer ten einde komt en velen per direct op straat belanden. 

Andere opvanglocaties zitten overvol of hebben te strenge criteria. Een aantal mensen dat na de winteropvang op straat is beland, wordt nu opgevangen door bijvoorbeeld kerken. Ik betwijfel of dit het voorbeeld is van consequent en barmhartig gemeentelijk beleid.

Daarom stel ik voor dat we als Amsterdam de winteropvang voor dak- en thuislozen doortrekken en net als voor ongedocumenteerden, een 24-uurs opvang gaan bieden, waarbij in de opvang specifiek aandacht komt voor begeleiding, gericht op perspectief. 

Want de realiteit is dat we velen van het kastje naar de muur sturen. Of beter gezegd, van winteropvang naar inloophuis, naar soepbus, naar spoedeisende psychiatrie en naar ziekenhuizen, zonder dat er zorginhoudelijk iets aan hun situatie verbetert.

In het Europees Sociaal Handvest zijn de rechten en vrijheden vastgelegd van iedereen die zich bevindt in de gebieden van één van de ondertekenaars. Dat geldt ook voor elke persoon in Nederland, of je nu dakloos, ongedocumenteerd of allebei bent. 

Daarin staat ook beschreven dat we als Nederland, en daarmee als Amsterdam, ons uiterste best doen om een ieder basale opvang te bieden en ons in te zetten om het aantal daklozen te verminderen.

Geen eindstation
Afgelopen week hebben we kunnen zien dat het credo 'niemand slaapt op straat' geen werkelijkheid is in Amsterdam. Er is op dat gebied dus nog zeker werk aan de winkel. 

Daarom presenteer ik binnenkort een voorstel dat ervoor pleit dat we afgelopen week de laatste winteropvang hebben gehad en we het per heden anders gaan doen met structurele opvang op basis van BBBB (bed-bad-brood-begeleiding). Ervan uitgaande dat opvang nooit het eindstation mag zijn