We moeten beladen namen en episodes uit onze geschiedenis niet ‘wegmoffelen’
Het schijnt, u hebt het vast ook gehoord, dat wij de erfgenamen zijn van de grootste beschaving die de wereld ooit heeft gekend. Mocht dat zo zijn, dan mogen we elkaar van harte feliciteren met ons besluit in Nederland geboren te worden.
Overigens is mij niet bekend hoe men meet welke beschavingen groter zijn dan andere. Misschien is het een toevalstreffer dat uitgerekend wijzelf hebben ontdekt dat wij de grootste zijn, maar het is ongetwijfeld beter te genieten van onze overwinning dan te gaan zitten zeuren over de meet-methode.
En als we dan toch zo groots zijn, dan kunnen we tegen een stootje en hoeven we niet direct van slag te raken als blijkt dat we hier en daar een steekje hebben laten vallen. Zoals CDA-leider Buma zei: We moeten beladen namen uit onze geschiedenis niet ‘wegmoffelen’. Ik zou eraan toe willen voegen: beladen episodes ook niet. We moeten ze voor het voetlicht brengen, in al hun naakte feitelijkheid, en ze samen met de nationale gloriedaden tentoonstellen. Al is dat wellicht niet helemaal wat Buma voor ogen had.
Het Mauritshuis is precies dit gaan doen, las ik gisteren in deze krant, nadat bij de heropening van het museum in 2014 bleek dat niet langer gezwegen kon worden over de ‘kwalijke kant’ van zijn naamgever, graaf Johan Maurits van Nassau. Als gouverneur-generaal van de Nederlandse kolonie in Brazilië was hij de initiator van de slavenhandel via Elmina (Ghana) en bovendien kocht hij ook een ‘partije swarten’, bestaande uit 55 personen, voor zijn eigen gewin. Een tekening laat een vrouw zien die een brandmerk op haar borst heeft – het merkteken van Johan Maurits.
Onheil
Of de man zelve aangenaam of onaangenaam was, dat is de kwestie niet: het was de zeventiende eeuw en Johan Maurits speelde een belangrijke rol in een systeem dat wij niet anders kunnen zien dan als misdadig. Ja, je kunt zeggen dat de zeventiende eeuw behoorlijk lang geleden is en inderdaad: ‘het verleden is een vreemd land, waar men alles anders doet’. Dat dwingt ons het oordeel over concrete individuen te matigen. Maar tegelijkertijd moet de conclusie zijn dat mensen tot veel onheil in staat zijn, grootste beschaving of niet.
Als we ons even beperken tot dit onheil – kolonisatie, slavernij en de gevolgen – dan reikt de schaduw ver. Trouw berichtte gisteren niet alleen over het Mauritshuis, maar ook over de ‘Gids Slavernijverleden Nederland’, die elke provincie beslaat. En over de excuses die België aanbood aan de ‘metissen’; kinderen van Belgische vaders en inheemse moeders uit de kolonieën Rwanda, Congo en Burundi. Vlak voor de onafhankelijkheid van die landen werden zij bij hun moeders weggehaald en in België in weeshuizen of bij adoptie-ouders geplaatst. Als statenloze. En wat meldt de BBC? Onderzoekers van de Universiteit van Newcastle hebben ontdekt dat nog in 1937 een vrouw overleed die als slaaf van West-Afrika naar de VS was gesleept. Zo ver weg is het allemaal niet. Het is waar wij vandaan komen en het laat zich niet verstoppen.
Drie keer per week schrijft Stevo Akkerman een column waarin hij de ‘keiharde nuance’ en het ‘onverbiddelijke enerzijds-anderzijds’ preekt.
Lees ook:
Kunstminner Johan Maurits handelde in slaven voor persoonlijk gewin
Tot voor kort was hij een held, maar Johan Maurits van Nassau-Siegen, de bouwer van het Mauritshuis in Den Haag, valt steeds verder van zijn voetstuk. Dat hij in slaven handelde in opdracht van de West-Indische Compagnie (WIC) was bekend. Naar nu blijkt deed hij dat ook voor persoonlijk gewin.
Van VOC-pakhuis naar het mausoleum van Piet Hein: een wandelgids voor Delfts slavernijverleden
De nieuwe ‘Gids Slavernijverleden Nederland’ biedt de kans om middels stadswandelingen de duistere kant van lokale geschiedenis te leren kennen. Hoe zit dat in Delft?