Nederlandse onderzoekers: "Omstanders grijpen wel degelijk in bij ruzies en vechtpartijen op straat"

In de criminologie wordt al vijftig jaar uitgegaan van het passieve-omstandereffect: omstandigheden waarin omstanders op straat alleen zouden toekijken, foto’s en filmpjes maken en niet ingrijpen. Mensen durven de boel soms niet te sussen uit angst of gaan ervan uit dat anderen dat wel doen.

De Nederlandse onderzoekers halen dit principe niet direct onderuit, maar zeggen wel dat meer en meer omstanders in de openbare ruimten ingrijpen, veel vaker dan vroeger het geval was. Tot die resultaten komt het criminaliteitscentrum door honderden straatruzies en vechtpartijen onder de loep te nemen. Het is dan ook voor het eerst dat een onderzoek naar omstanders van noodsituaties op zo’n grote schaal is uitgevoerd.

Camerabeelden van ruzies in Engeland, Nederland en Zuid-Afrika werden bekeken. Op de video’s is te zien dat minder werd ingegrepen door omstanders bij overvallen door gewapende mannen. Ook zijn mensen minder snel geneigd om ruzies tussen vrouwen te sussen.

Lees verder onder de foto.

Hoewel het onderzoek niet onder Vlamingen is uitgevoerd, kan wel wat gezegd worden over de schadelijkheid van het niet ingrijpen door omstanders. "Voor slachtoffers die ik bijsta, is het heel belangrijk dat ze in een noodsituatie geholpen worden", zegt psycholoog Ivan De Groote tegen VRT NWS.

"Als omstanders de slachtoffers negeren en geen hulp bieden bij een ruzie of vechtpartij, voelen ze zich twee keer slachtoffer", zegt de psycholoog. "Ik heb genoeg patiënten meegemaakt die ten onder zijn gegaan aan de hulpeloosheid die ze op het moment van fysieke gewelduitspattingen hebben gevoeld."

Volgens De Groote is het dan ook belangrijk voor de verwerking van de slachtoffers dat ingegrepen wordt bij noodsituaties door mensen die aanwezig zijn. "Anders ontstaat er een gevoel van onbegrip en angst, zeker in de maanden die volgen. Ze krijgen soms een laag zelfbeeld of meerdere trauma’s als mensen niet ingrijpen bij agressie."

In 2014 wijdde het debatprogramma "Volt" aandacht aan pesten op straat. Bij wijze van proefondervindelijk onderzoek zette het programma enkele jonge acteurs in om op openbare plaatsen een pestsituatie na te spelen. Telkens werd een "slachtoffer" door enkele jongens omsingeld en vervolgens verbaal en fysiek lastiggevallen.

Er werd gekeken of toevallige passanten ingrepen. Veel voorbijgangers besteedden er aandacht aan, maar de meesten liepen zomaar voorbij. Slachtoffers moeten er nooit alleen voor komen te staan, zegt De Groote. Hij is dan ook positief over de uitkomsten van het nieuwe onderzoek en ziet graag dat ook in Vlaanderen wordt gekeken naar de effecten van het omstandereffect.