Baudets gebrek aan zelfkritiek is behalve antifilosofisch ook antidemocratisch
Alsof het afgesproken was. In de week voor de Maand van de Filosofie (thema: ik stuntel, dus ik ben) sloeg Thierry Baudet alle taboes aan diggelen die volwassen filosofen - en volwassen politici - proberen te respecteren, en die je kunt samenvatten als: doe niet of je een goddelijke ziener bent en hou je aan de feiten.
Het negeren van die taboes had iets komisch - iets stuntelig vertederends zelfs. “Maar die uil van Minerva slaat niet alleen op deze avond zijn vleugels op. Het is breder.”
Antoine Bodar vergeleek zijn goede vriend Thierry bij ‘Buitenhof’ met een gymnasiast. Ach ja, die goeie, ouwe puberteit, toen je grootse visies de wereld in slingerde in de hoop heel geleerd over te komen.
Maar hoe charmant-stuntelig de rede sommigen ook in de oren klonk, de ideeënwereld van Thierry Baudet is niet die van een eenzame ziener, ze maakt deel uit van een breed vertakt netwerk van nieuw-rechtse bewegingen. Waaronder ook die van extreem-rechtse Polen die in het eigen lelieblanke land waarschuwen voor ‘omvolking’. Of zoals het op hun spandoek stond: ‘Polen zal wit zijn of onbewoond’.
Baudet heeft nooit ontkend dat hij Trump bewondert, en hij imiteert diens hetze tegen wat beiden de linkse elite noemen, tegen ‘onze universiteiten, onze journalisten, onze bestuurders’
Wat Nieuw-Rechts (en het Amerikaanse alt-right) dan bindt? Volgens de Tilburgse onderzoeker Ico Maly vooral de strijd tegen het ideaal van universele mensenrechten en van gelijkheid, ook tussen man en vrouw. Zulke verlichtingsidealen verwoesten ‘onze natie’ of ‘onze cultuur’, die wordt opgevat als een cultureel en raciaal homogeen geheel, waar ‘natuurlijke verschillen’ tussen man en vrouw, volk en leider worden aanvaard. Vandaar de angst voor ‘omvolking’. Vandaar de afkeer van de EU. Vandaar een Baudet-uitspraak als “Ik weet wél dat vrouwen over het algemeen minder excelleren in een heleboel beroepen en minder ambitie hebben”.
Verwantschap is er niet alleen tussen nieuw-rechtse ideeën, maar ook tussen de methodes waarmee de vijand aangepakt moet worden. Baudet heeft nooit ontkend dat hij Trump bewondert, en hij imiteert diens hetze tegen wat beiden de linkse elite noemen, tegen ‘onze universiteiten, onze journalisten, onze bestuurders’. Die denigrerende opmerkingen wekken bij de achterban de indruk dat je voor waarheid beter te rade kunt gaan bij Twitter, Facebook of websites als 4chan.
Messiaanse stijl
Daar zit het gevaar. Want dit zijn podia waar trollen vrij spel hebben om angstbeelden, hetzes en nepnieuws te verspreiden. Zo wordt kritiek uitgeschakeld en heeft de grote leider alle kans om wilde theorieën viraal te laten gaan, theorieën over omvolking bijvoorbeeld.
De messiaanse stijl van Baudet is daarbij wel degelijk relevant. Want zijn gebrek aan zelfkritiek is behalve antifilosofisch ook antidemocratisch. Democratie is voor Baudet niet wat het is voor de nieuwe Denker des Vaderlands Daan Roovers, een systeem waarin de éne stem in het publieke debat even zwaar telt als de andere. Democratie betekent voor Baudet dat een sterke leider namens het volk bepaalt welk geluid ‘eigen’ mag heten. En dus dat degenen die ons in werkelijkheid beschermen tegen de macht van een leider - wetenschappers, journalisten, bestuurders - weggezet moeten worden als vijanden van het volk. Dat is echt niet grappig meer.
Leonie Breebaart is filosoof en redacteur van Trouw. Zij onderzoekt in haar column de actualiteit op filosofische wijze. Al haar columns zijn te lezen in dit dossier.