Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.
Bekijk hele krant

NRC Handelsblad

Provinciale politiek

Wie zijn de nieuwe Statenleden van Forum voor Democratie?

Nieuwe Statenleden Forum voor Democratie 86 nieuwe Statenleden van Forum voor Democratie bereiden zich na de verkiezingsoverwinning van vorige week voor op de provinciale politiek. Wie zijn zij?

Robin Utrecht/ANP

Zeg niet dat de nieuwe politici van Forum voor Democratie hun handen niet willen vuil maken aan het openbaar bestuur. Neem Matthijs Sandmann. Voor een vergadering van de gebiedscommissie Rotterdam Noord eind 2014 had hij twee volle vuilniszakken met hondendrollen verzameld van het grasveld achter metrostation Rotterdam Blijdorp. Door deze zakken op tafel te leggen bij de vergadering, wilde de politicus – toen nog aangesloten bij Leefbaar Rotterdam – het hondenpoepprobleem op de agenda zetten: er lag zoveel ontlasting op het grasveld dat zelfs de gemeentelijke poepscooter het niet allemaal kon opvegen.

Sandmann is niet het enige nieuwe Statenlid van Forum met politieke ervaring. Van bijna een op de zes is online zichtbaar dat ze al eerder een politieke carrière hadden. De bekendste is Hans Smolders. De voormalig chauffeur van Pim Fortuyn draaide al jaren mee in de lokale Tilburgse politiek. Hij stond als lijstduwer op de lijst voor de Provinciale Staten van Noord-Brabant, maar komt met 20.833 voorkeursstemmen de Staten binnen.

De 86 FvD’ers die zich na de verkiezingsoverwinning van vorige week voorbereiden op de provinciale politiek vormen een bont gezelschap, zo blijkt uit een eerste inventarisatie gebaseerd op online beschikbare informatie. Jong en oud, hoog-, middelbaar en soms laagopgeleid, met een grote verscheidenheid aan loopbanen. Er is een voormalige buschauffeur, een gepensioneerde Maltezer ridder, een organisator van keetfeesten, een wetgevingsjurist uit de Tweede Kamer, een luchtverkeersleider, een dominee, een paardenhandelaar, een leraar die ook instructeur is in de Filippijnse vechtsport Escrima. Er zijn ingenieurs, ICT’ers, een paar bankiers en veel ondernemers. Nog niet een op de tien nieuwe Statenleden werkt bij de overheid – veel minder dan bij de meeste andere partijen.

Op dat beeld van diversiteit zijn twee uitzonderingen. Forum voor Democratie is een partij van én voor mannen. 64 procent van de Forum-stemmers was tijdens de Provinciale Statenverkiezingen volgens een kiezersonderzoek van Ipsos man. Bij de politici zelf is dat beeld nog meer uit balans: van de nieuwe Statenleden van Forum is ongeveer 85 procent man. Wat verder opvalt: Forum-politici met een herkenbare migrantenafkomst zijn er nauwelijks. Het beeld van een jonge partij geldt niet voor de regionale politici. De gemiddelde leeftijd (en de mediaan) van de nieuwe Statenleden is 49.

Bont gezelschap

Veel van de nieuwe Forum-politici zullen hun Statenlidmaatschap combineren met een eigen onderneming. Ze zijn eigen baas, werken als zelfstandig advocaat of juridisch consultant en geven adviezen over gezondheidszorg, verzekeringen of beleggingen. Voor een partij waarvan de leider heeft gezegd een onderzoek te willen naar „de invloed van links gedachtegoed in het onderwijs”, werken er daarnaast opvallend veel nieuwe Statenleden in het onderwijs. Meerdere FvD’ers zijn (gepensioneerd) leraar, geven wiskunde, scheikunde of maatschappijleer, of staan aan het hoofd van een school.

Forum heeft een substantieel aantal kandidaten met zichtbaar maatschappelijk succes. Een paar voorbeelden: de Groningse Henk Marquart Scholtz was in het verleden officier van justitie en secretaris-generaal van de International Association of Prosecutors. In Drenthe komt Jan Willem Drukker, emeritus hoogleraar economie aan de Rijksuniversiteit Groningen, in de Staten. Henk Otten, lijsttrekker van de senaatsfractie, had tijdens zijn studie economie in Groningen nog les van hem. Noord-Brabant krijgt achtvoudig nationaal kampioen schaken Loek van Wely uit Oss. In Noord-Holland is Ralf Dekker verkozen, voormalig lid van de raad van bestuur van de Rabobank.

Functiestapelaars

Voor Forum-volgers is het geen verrassing dat veel Statenleden hun nieuwe baan zullen combineren met andere politieke functies voor de partij. De partijtop, in het bijzonder penningmeester Henk Otten, houdt van controle. Zo is consultant Robert Baljeu, gekozen in Noord-Holland, niet alleen ook kandidaat voor de Eerste Kamer, maar binnen de partij belast met ‘recruitment and training’, het zoeken en opleiden van politieke talenten. Rob Roos, die als lijsttrekker is verkozen in Zuid-Holland, staat op nummer 13 van de kandidatenlijst voor de Eerste Kamer, én op nummer twee voor het Europees parlement.

Annabel Nanninga, bekend als publiciste, zit sinds 2018 voor Forum in de gemeenteraad van Amsterdam. Ze is nu met voorkeurstemmen in de Staten van Noord-Holland gekozen, en zal die functie aanvaarden. Met een derde positie op de lijst voor de Eerste Kamer wordt ze ook daar vrijwel zeker verkozen. Overigens zijn 10 van de 19 FvD-kandidaten voor de Eerste Kamer inmiddels tot Statenlid verkozen.

Dat politieke ervaring geen belangrijk criterium lijkt te zijn geweest bij de selectie van kandidaten, is bij een nieuwe partij als FvD niet zo uitzonderlijk. Politieke betrokkenheid toonden enkele kandidaten al wel bij andere partijen. Zo is daar de Drentse lijsttrekker Hendrikus Velzing, ooit CDA’er en daarna mede-oprichter van lokale partij Wakker Emmen, waarvoor hij twee keer met voorkeursstemmen in de raad werd verkozen. Velzing is tevens eigenaar van Elektromotoren BV, voorzitter van handbalvereniging Hurry-Up – waar intimi hem volgens lokale media ‘El Presidente’ noemen – en bestuurslid bij tafeltennisvereniging De Treffers uit Klazienaveen.

Lokale partijen blijken vaker een politieke leerschool voor FvD’ers: ze komen ook van Gemeentebelangen Noordenveld, de Seniorenpartij Maastricht, Perspectief op Vlissingen en Lokaal Hellendoorn. Twee Noord-Brabantse Statenleden zaten bij een Bergen op Zoomse partij die het lokale nieuws haalde met vragen over leningen aan vluchtelingen voor hun woninginrichting.

Dorien Rookmaker, die in Zuid-Holland in de Staten verkozen is en tevens grote kans maakt senator te worden, was ooit enkele maanden raadslid voor D66 in Groningen. De Overijsselse Frederik Tattersall was enkele jaren actief bij de lokale afdeling van de VVD.

Martin Bos, verkozen in Zeeland, was in het verleden actief voor het CDA. Bos profileerde zich in 2011 met een campagne om de Zeeuwse bolus erkend te krijgen als Europees streekproduct. Tot dusver is dat nog niet gelukt. Alex van Wijhe, FvD’er in Gelderland, was in het verleden fractiemedewerker bij de lokale ChristenUnie.

Politieke ideologie

Veel van de nieuwe Statenleden hebben online geen uitgesproken politiek profiel. Ze beperken zich tot het met enige regelmaat verspreiden van berichten van Forum. Er zijn zelfs nieuwe Statenleden die nauwelijks te vinden zijn. Zo zochten verschillende media dagenlang naar de Friese Durk Dijkstra.

Een paar nieuwe Statenleden hebben een profiel dat op het eerste gezicht minder bij Forum past. Zoals Robert Koevoets, Zeeuws Statenlid dat zich „de advocaat van Chinatown” noemt omdat hij veel Chinezen bijstaat, onder meer bij het verkrijgen van verblijfsvergunningen. Rookmaker deelde op een van haar Facebook-accounts regelmatig zorgen over het klimaat, bijvoorbeeld een online petitie „om het klimaat te beschermen tegen de luchtvaart”.

Er is ook een enkele provinciale Forumpoliticus die een behoorlijke ideologische weg heeft afgelegd. Hans Reuser, aankomend Limburgs Statenlid, ageerde op 30 januari 2016 nog tegen actievoerders die protesteren tegen de komst van een asielzoekerscentrum: „Ik neem afstand van elke zogenaamde ‘vrije mening’ die niet meer is dan een respectloze grote bek.” Dat is „niet mijn Nederland”. Op 22 maart 2016 twitterde hij: „Je suis Européen”. Vanaf augustus 2017 veranderde zijn twittergedrag. Vanaf dan is hij als aanhanger van Thierry Baudet tégen Europa en vóór een restrictief immigratiebeleid. Hierover zegt Reuser desgevraagd: „In de loop van de tijd is van alles gebeurd en dan kan je mening veranderen, niet waar?”

Sommigen nieuwe Statenleden zijn online fanatieker en maken zich – niet verrassend – vooral druk over invloeden van buiten en klimaatmaatregelen. Cornelis van den Berg (Flevoland), oud-dominee en voor zijn pensionering kerkhistoricus aan de Vrije Universiteit, brak twee jaar geleden met de Protestantse Kerk Nederland (PKN) vanwege de ‘pro-islamkoers’. In zijn op The Post Online gepubliceerde ontslagbrief schrijft hij dat de islam in zijn ogen een „achterlijke gewelddadige religie gericht op dominantie door mannen over vrouwen” is. Op diezelfde site bekritiseerde hij in 2017 Baudet en tweede man Theo Hiddema nog, omdat zij zich te veel als intellectuelen presenteerden. Van den Berg: „Daarmee geef je andere mensen het gevoel dat ze minder zijn. Je wint er niemand mee maar stoot wel af.”

Ook Simone Kerseboom, kandidaat in Limburg, publiceerde eerder op die site. In een Engelstalig stuk hekelde ze de teloorgang van gedeelde identiteit in Nederland, waar „elk overblijfsel van nationale trots of waarden systematisch worden vervangen door een nietsontziend supranationalisme, vergezeld door de politiek correct abstracte concepten van multiculturalisme en diversiteit”.

Velzing, lijsttrekker in Drenthe, twittert over „onbetaalbare klimaatgekte”, noemt windmolens „killing voor mens en natuur”, en is boos dat de Franse president Macron „het volk monddood maakt met geweld”.

Voor wie erop let, is hier en daar een glimp op te vangen van het ondergangsdenken van Baudet. Zoals bij de vechtsporttrainer, de Utrechtse Stefan Berlijn, die in 2013 op zijn website meldde: „Zeker in de huidige maatschappij is het geen overbodige luxe om te weten hoe je met verschillende wapens om moet gaan.” Of een reactie op een internetcolumn van Nanninga, waarbij de naam van aankomend Zuid-Hollands Statenlid Gideon van Meijeren staat: „Onze vrijheid van meningsuiting wordt nu al plakje voor plakje weggeschaafd door de islam. En het is veel makkelijker om vrijheid te verliezen, dan om vrijheid terug te krijgen. Eenmaal verloren vrijheid moet vrijwel altijd terug worden bevochten.”

De kleurrijke mens

Niet alles is politiek of werk. Een substantieel aantal provinciale FvD’ers doet vrijwilligerswerk, een aantal combineert het dagelijkse met spirituele of muzikale nevenactiviteiten. Horecaondernemer Joyce Vastenhouw uit Noord-Holland zingt verdienstelijk in de driekoppige coverband ‘First Ladies’.

Lees ook: Baudet stuurt vooral zijn intimi naar de senaat

Bob van Pareren experimenteert als lid van de Santo Daimekerk met de hallucinogene drug ayahuasca. „Het effect is enorm, tijdens het gebruik van ayahuasca ben je in een ander bewustzijn. [...] Ik ga dan door de hel, mijn hel, maar ook door mijn hemel”, zegt hij in een filmpje.

De 68-jarige pensioenspecialist Leendert Verheij heeft zich inmiddels omgeschoold tot shihankaku (aankomend leraar) in reiki, en probeert nu in zijn eigen reikicentrum in Delft lichaam en geest van zijn klanten te ontgiften met handoplegging.

Met medewerkering van Joep Dohmen, Bjarn Eck, Eva Hofman, Claudia Kammer, Noor de Kort, Wouter van Loon, Merijn Rengers, Esther Rosenberg, Jeroen Wester en Philip de Witt Wijnen.

Correctie 28-03-2019: In een eerdere versie van dit artikel werd gesproken over Noord-Hollandse Statenleden bij een Bergen op Zoomse partij. Dat moet zijn: Noord-Brabantse Statenleden.

Foto Robin Utrecht / ANP