Onder de streep van het huishoudboekje van minister van Financiën Wopke Hoekstra bleef 11 miljard euro over. Toch is dit niet het moment om geld te laten terugvloeien naar de burger, vindt hij. "Het betekent dat we een appeltje voor de dorst hebben voor de tijd dat het weer wat minder gaat met de economie."
Vorig jaar gaf de overheid 326 miljard euro uit, bijna 13 miljoen meer dan in 2017, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Die extra uitgaven gingen onder meer naar zorg en ambtenarensalarissen, in totaal 4 miljard. Verder ging er 1,5 miljard euro extra naar het EU-budget.
Gelukkig kwam er ook meer binnen, in totaal maar liefst 337 miljard euro. Dat is 14 miljard euro meer dan in 2017. Dat kwam voor een groot deel omdat er meer belastingen en premies binnenkwamen bij de schatkist.
Buffers opbouwen
Mensen hebben op dit moment niet het gevoel dat ze erop vooruit gaan en ook de stijging van de koopkracht stagneert. Toch is het overschot geen goede reden om nu de portemonnee te trekken, vindt Hoekstra.
Hij wil juist buffers opbouwen en het overschot gebruiken als appeltje voor de dorst. "Dat zien we ook altijd in Nederland. Het gaat een tijd lang heel erg goed en dan opeens slaat het economisch weer om. Wat ik nou juist wil voorkomen is dat we dan een periode inwandelen waarin je opeens weer moet bezuinigen", zegt Hoekstra in zijn wekelijkse gesprek met RTL Z.
Ook het feit dat de coalitie de meerderheid in de Eerste Kamer kwijt is hoeft niet per se te betekenen dat Hoekstra vaker een zak geld mee hoeft te nemen om de oppositie te paaien om een plan ook door de Eerste Kamer te krijgen, hoopt hij. "Dat betekent af en toe extra kopjes koffie drinken", zegt Hoekstra. Meer geld uitgeven ligt wat hem betreft 'niet voor de hand'.
Belastingen niet verlagen goed idee
Ondanks dat het overschot in 20 jaar tijd niet zo groot is geweest, is het inderdaad geen goed idee om direct de belastingen te verlagen, zegt Bas Jacobs, hoogleraar Economie en overheidsfinanciën aan de Erasmus Universiteit. "In het algemeen is het goed om wanneer het goed gaat met de economie voorzichtig te zijn, zodat je wanneer het slecht gaat de teugels kunt laten vieren."
En onze schuld verlagen dan?
Als de belasting niet omlaag kan, is het dan misschien een goed idee om de staatsschuld te verlagen? Ook dat is volgens Jacobs niet zo'n goed idee. Vanwege de lage rente verdient de Nederlandse staat op dit moment aan het uitlenen van geld via staatsobligaties. "Als je dus als overheid gaat aflossen op de staatsschuld, loop je inkomsten mis", legt Jacobs uit.
Zijn oplossing: de overheid moet investeren, in bijvoorbeeld het onderwijs, de wetenschap of de klimaattransitie. "Dit is hét moment om hervormingen door te voeren", aldus Jacobs.
Investeren
Toch lijkt Hoekstra het niet helemaal eens met Jacobs. "Het betekent dat we de staatsschuld verder kunnen aflossen", zegt hij. Hoekstra wijst er ook op dat er al veel geïnvesteerd is. "Het betekent ook dat we door kunnen met die grote investeringen die we doen in onderwijs, in de volksgezondheid, in defensie, in veiligheid", aldus Hoekstra.
Ondertussen lijkt de kans groot dat Hoekstra uiteindelijk toch extra geld zal moeten uittrekken voor de hervormingen van het pensioenstelsel. Of het geld een oplossing zou moeten zijn voor eventuele pensioenhervormingen wil Hoekstra niet zeggen.
Dat bedrijven en huishoudens meer belasting betaalden vorig jaar, is deels te verklaren vanwege de economische groei. "Dat is omdat het goed gaat met de economie. Als die minder draait, dalen de belastinginkomsten", zegt Jacobs.
Energiebelasting
Met de twee belastingen op energie werden ook honderden miljoenen meer opgehaald. De energiebelasting leverde 113 miljoen extra op, de zogeheten Opslag duurzame energie (ODE) bijna 400 miljoen, een stijging van ruim 60 procent. De verkoop van emissierechten leverde de schatkist 61 miljoen euro extra op, een stijging van ruim 30 procent.
Behalve meer belastingen waren er ook meer inkomsten uit premies voor het sociale stelsel, opgeteld ruim 6 miljard. Het Zorgverzekeringsfonds, het Algemeen Ouderdomsfonds en het Fonds Langdurige Zorg werden met miljarden extra gevuld.
Schikking ING
Er was ook een eenmalige meevaller. De megaschikking van ING wegens falend antiwitwasbeleid leverde de schatkist bijna 800 miljoen euro op. Dat compenseert iets voor het feit dat de inkomsten uit de bankenbelasting daalden met 6,5 procent tot 447 miljoen euro.
Wie draaide daar voor op, bedrijven of huishoudens?
Van de 14 miljard euro extra is ruim 8 miljard te danken aan hogere belastingopbrengsten, blijkt uit de cijfers van het CBS in Statline. In totaal stegen de belastingopbrengsten met 4,5 procent tot 188 miljard euro.
De grootste stijgers voor huishoudens op een rij:
- De BTW met 2,8 miljard (stijging van 5,7 procent)
- Accijns met een half miljard (4,4 procent)
- De belasting op een nieuwe auto (BPM): 270 miljoen (13,5 procent)
Ook bedrijven gingen meer belasting betalen, de opmerkelijkste/ grootste stijgers:
- De vennootschapsbelasting bracht 2,2 miljard extra op (10,3 procent)
- De dividendbelasting bijna 850 miljoen (23,2 procent)
- De assurantiebelasting, die verzekeraars betalen: 236 miljoen meer (9,5 procent)
