IS vindt zijn oorsprong in Irak, in 2004; in de nasleep van de Amerikaanse invasie van het land een jaar eerder. Een afsplitsing van de terroristische groep Al Qaeda verandert haar naam in 2006 in Islamitische Staat in Irak.
Nadat in 2011 de Syrische burgeroorlog uitbreekt, stuurt de leider van IS, Abu Bakr Al Baghdadi, strijders naar het buurland van Irak om ook daar voet aan de grond te krijgen. Al Baghdadi volgt in 2013 en breekt met Al Qaeda. Hij hernoemt de groep tot Islamitische Staat in Irak en de Levant.
Kalifaat wordt officieel uitgeroepen in Mosoel
IS boekt in 2014 vanuit het niets overwinningen en neemt rond de jaarwisseling de Iraakse stad Falluja en de Syrische stad Raqqa in. Strijders nemen in juni de Iraakse steden Mosoel en Tikrit in en trekken de grens met Syrië over.
Op 29 juni 2014 toonde de 42-jarige Al Baghdadi zich aan de wereld. Op de spreekstoel van de Al Nuri-moskee in Mosoel riep hij het kalifaat uit.
In het kalifaat geldt IS-wetgeving. Vrouwen moeten zich volledig bedekken en mogen het huis alleen verlaten wanneer dit echt nodig is, drugs en alcohol zijn verboden - net als roken - en op diefstal staat de doodstraf of kruisiging.
IS voert schrikbewind in Irak en Syrië
Gedurende 2014 voert IS een schrikbewind in de regio. Halverwege juli zouden al zo'n 1,2 miljoen mensen zijn gevlucht naar de Koerdische Autonome Regio. IS begint met etnische zuiveringen in Mosoel en trekt in augustus door naar het Sinjar-gebergte en de Nineve-vlakte.
Duizenden jezidi's worden vermoord en meer dan zevenduizend vrouwen en meisjes worden als seksslaven verhandeld.
De eerste onthoofdingen vinden eind juli plaats. IS-strijders onthoofden tientallen Syrische soldaten. Ook worden gevangengenomen journalisten, zoals James Foley en Steven Sotloff, en hulpverleners op die manier van het leven beroofd. De video's hiervan worden door de groep op het internet gezet als propaganda.
In de tweede helft van 2014 zouden er bovendien ruim achttienhonderd personen zijn geëxecuteerd. Het merendeel van de slachtoffers bestaat uit burgers van het kalifaat die de IS-wetgeving hadden overtreden.
Duizenden jezidi's vluchtten voor IS. (Foto: AFP)
Internationale coalitie begint met luchtaanvallen
In september 2014 sluiten een aantal landen een bondgenootschap tegen IS. De coalitie - bestaande uit de VS, andere westerse landen en een aantal Golf-landen - start met luchtaanvallen op het kalifaat om de Syrisch-Koerdische YGP te steunen in hun gevecht tegen IS nabij de stad Kobani, aan de grens met Turkije. Ook Nederland doet mee aan de strijd.
In mei van 2015, een maand nadat Tikrit is heroverd op IS, neemt IS de Iraakse stad Ramadi en de oude Syrische stad Palmyra in. Ze verwoesten de eeuwenoude tempel van Baal-Shamin, een belangrijke religieuze plek in een gebied dat door UNESCO is aangewezen als cultureel erfgoed. Volgens IS zijn de beelden en bouwwerken afgoderij.
IS verliest langzaamaan grondgebied. Zo herovert Irak in juni 2016 de stad Falluja. Ruim een maand later neemt de door de VS gesteunde militaire coalitie Syrian Democratic Forces (SDF) onder leiding van de YPG de Syrische stad Manbij weer in.
Turkije lanceert, gealarmeerd door de Koerdische vooruitgang nabij de grens, vervolgens een eigen tegen zowel IS als de YGP gericht offensief in Syrië. De vijandschap tussen Turkije en de YPG compliceert de strijd tegen IS.
IS verliest grondgebied in Irak en Syrië
2017 is een 'slecht' jaar voor IS. Na maandenlange gevechten wordt IS in juli verdreven uit Mosoel, de op een na grootste stad van het kalifaat. Tegelijkertijd wordt ook de zelfverklaarde hoofdstad Raqqa in Syrië belegerd. In oktober valt de stad en worden de laatste IS-strijders met bussen uit Raqqa geëvacueerd.
In de twee jaar die volgen worden verschillende IS-enclaves ingenomen door Syrische strijdkrachten. Eind 2018 wordt IS verdreven uit Hajin, de laatste grote stad in Syrië. In het voorjaar van 2019 meldt de Amerikaanse president Donald Trump dat IS verslagen is, maar het Pentagon waarschuwt voor een heropleving.
Op zaterdag 23 maart meldt de SDF dat Baghuz, het laatste bolwerk van IS, is gevallen. Er komt een einde aan het zogeheten kalifaat, maar dit betekent nog niet het einde van IS. Naar schatting zijn er nog duizenden IS'ers actief in Syrië.