Fake it till you make it: de heersende mores in Silicon Valley geldt niet alleen in San Francisco, maar ook in de James Wattstraat te Amsterdam. Daar huist Fastned, een ambitieuze Nederlandse start-up die een Europees netwerk van elektrische laadstations wil bouwen. Het bedrijf trok mijn aandacht toen het in mijn familiekring via een mailing probeerde geld op te halen voor de uitgifte van 6 procent obligaties. Door de hoogte van de rentevoet in combinatie met het gebrek aan winstvooruitzichten voelde ik mij geroepen dieper in de zaak te duiken. In dit inmiddels zesde deel van een serie neem ik u mee in berekeningen die Lubbers cum suis achterwege laten.  

Een goede manier om je groter voor te doen dan je bent, is om de publiciteit op te zoeken met grootse plannen die moeilijk zijn te staven. Met name nieuwe markten, waarop nieuwe technologische ontwikkelingen elkaar snel opvolgen, zijn daarvoor geschikt. In een interview spreekt mede-oprichter Michiel Langezaal de ambitie uit met Fastned ‘de Shell van deze eeuw’ te willen worden. Volgens Langezaal heeft Fastned in 2015 201 laadstations en passeert het begin 2015 het break-evenpoint. Dat loopt iets anders. Eind 2015 had Fastned slechts vijftig stations en draaide de onderneming over 2015 een verlies van bijna 4 miljoen euro op een schrale omzet van 76.000 euro.

In hetzelfde interview meldt hij dat de onderneming 40 miljoen euro zal ophalen met de uitgifte van nieuwe aandelen. Beleggers zagen kennelijk nog geen nieuw Shell-concern opdoemen, want over de jaren 2014 en 2015 haalde de onderneming niet meer dan 4,2 miljoen euro op door de uitgifte van nieuwe aandelen. Dat komt in 2016 helemaal goed, belooft Fastned in het jaarverslag van 2015 op pagina 10: ‘For this we are planning a significant public equity raise in the first half of 2016.’ Deze ‘significante stijging’ bedraagt in de eerste helft van 2016 3 miljoen euro op met de uitgifte van nieuwe aandelen. Dat bedrag is alleen ‘significant’ wanneer je het vergelijkt met de 4,2 miljoen die eerder werd opgehaald, niet met de eerdere plannen om 40 miljoen op te halen.

Fastned haalt in 2018 slechts 3,5 miljoen op, in plaats van de beoogde 30 miljoen

Ik spoel een paar jaar vooruit. Op 10 april 2018 meldt het bedrijf: ‘Fastned has started a funding round to raise 30 million euros of new capital via a private placement, assisted by investment bank Lincoln International. The goal of this new capital raise is to build 80 to 100 new fast charging stations, which would allow the network to grow to around 200 stations in four countries. As such, it is an important step in our ambition to develop a fast charging network with 1000 charging stations throughout Europe’.

Deze belangrijke stap mislukt. De onderneming wist sindsdien slechts 3,5 miljoen euro aan nieuw aandelenkapitaal op te halen, maar daarover horen we niets van Fastned.

70,30 euro omzet per dag

Op dinsdag 15 januari jongstleden publiceerde Fastned cijfers over het vierde kwartaal 2018. Boven het persbericht stond: ‘Fastned verdrievoudigt omzet’. De kwartaalomzet steeg jaar op jaar met een indrukwekkende 211 procent tot 524.051 euro. In de visie van Fastned op de kwartaalcijfers is dat een verdrievoudiging.

Deze omzet werd gerealiseerd met gemiddeld 81 stations. Dat houdt in dat de gemiddelde omzet per station per dag 70,30 euro bedraagt (524.000/92/81). Dat klinkt al met al weinig indrukwekkend. Uit de de mededeling dat er 30.586 laadsessies waren bij 85 stations over december 2018 kun je opmaken dat er in december minder dan twaalf bezoekers per dag per station waren (rekent u maar even mee: 30.586/31/85=11,6 klanten per dag). Wel is het een forse stijging ten opzichte van het gemiddeld aantal dagelijkse bezoekers: begin 2017 waren dat er twee. Het is ook een stuk meer dan het aantal van gemiddeld 6,9 bezoekers over het eerste halfjaar van 2018 (84.000/181/68).

Het gemiddelde van 11,6 bezoekers per dag betekent ook dat bij vele stations bijna niemand komt

De groei uitgedrukt in procenten is wellicht indrukwekkend, maar in absolute aantallen blijken zowel de bezoekers als de dagomzet per station ridicuul laag. Fastned schermt graag met groeipercentages, maar blijft liever weg bij absolute cijfers. Als Fastned boven zijn persbericht had gezet; ‘Gemiddeld twaalf bezoekers per laadstation per dag in december 2018’, dan was de boodschap lang niet zo vrolijk overgekomen. In de media praat Bart Lubbers intussen liever over zijn best lopende station (Den Ruygen Hoek, langs de A4 bij Schiphol) waar soms wel honderd mensen per dag komen. Dat is mooi. Dat gemiddelde van 11,6 bezoekers per station per dag houdt ook in dat bij vele stations dagelijks bijna niemand zijn accu oplaadt. Ondernemers richten zich het liefst op hun successen en verzwijgen ondermaats presterende onderdelen vaak.

Flowfund redt de balans

Voor een helder zicht op de financiële gesteldheid zou Fastned er goed aan doen ook zijn rentelasten per kwartaal te publiceren. Volgens mijn berekening bedragen die zo’n slordige 540.000 euro (6 procent over 36 miljoen euro aan leningen gedeeld door 4). Daarmee overtreffen de rentelasten de omzet over het vierde kwartaal. De brutowinst over het vierde kwartaal was 346.000, zo'n 36 procent lager dan de rentelasten. Dat is een zeer zorgelijke ontwikkeling. Over heel 2018 boekte Fastned een omzet van 1.344.430 euro. De vraag naar elektrisch laden langs de snelweg groeide in 2018 met 100 procent door de stijging van het aantal elektrische auto’s en door een stijging in de gemiddelde accu-omvang van nieuwe elektrische auto’s. Fastned groeide harder dan de markt door de groei van het aantal stations (met 35 procent van 63 eind 2017 naar 85 eind 2018) en een forse onbekende groei in de laadcapaciteit per station door de toevoeging van laadpalen met een veel hogere capaciteit.

De capaciteitsuitbreidingen van Fastned kostten over de eerste helft van 2018 (elf stations geopend) 4,8 miljoen euro. De opening van nog elf stations en het plaatsen van extra laadpalen bij bestaande stations over de tweede helft van 2018 kostten samen waarschijnlijk zo’n 5 miljoen euro. De omzetgroei van 800.000 van 2017 naar 2018 werd dus niet gerealiseerd zonder enorme additionele investeringen.

Aandelenuitgifte 88 procent lager door gebrek aan belangstelling, was een beter persbericht geweest

Over de eerste helft van 2018 werd een verlies geleden van 2,7 miljoen euro. Na aftrek van inkoopkosten voor de geleverde stroom, afschrijvingen, rentelasten en overige kosten is over 2018 een verlies geleden van ruim 5 miljoen euro. Eind 2018 meldde Fastned toch geen negatief eigen vermogen: in een persbericht (kop ‘Fastned versterkt vermogen’) meldde het begin 2019 dat de duurzame investeerder Flowfund zijn lening van 2,5 miljoen euro had omgezet in 250.000 aandelen en dat een nieuwe anonieme aandeelhouder 350.000 aandelen had aangeschaft voor 3,5 miljoen euro. Dat is op zich goed nieuws, maar de 3,5 miljoen euro aandelenuitgifte steekt weer erg pover af bij de eerder uitgesproken ambitieom 30 miljoen aandelenkapitaal op te halen met de hulp van Lincoln International, een kleine investeringsbank. De kop van het persbericht had net zo goed ‘Aandelenuitgifte 88 procent lager dan aangekondigd door gebrek aan belangstelling’ kunnen zijn. 

Om zijn verliezen en toekomstige investeringen te financieren, heeft Fastned de komende jaren veel geld nodig. Fastned zal voor zijn financiering vooral zijn aangewezen op argeloze groene consumenten die graag 6 procent rente willen ontvangen. Toekomstige obligatie-uitgiftes zijn nodig om de jaarlijkse rentebetalingen op eerder uitgegeven obligaties te voldoen. Een van de FTM lezers merkte in een reactie op dat Fastned veel op een zogenoemde ‘ponzi’ leek. Voor een ponzi is het onder andere nodig dat uitbetalingen op ingelegd kapitaal worden gedaan door nieuw kapitaal uit te geven. Dat is een voorwaarde waar Fastned momenteel zeker aan voldoet. Als de inleg niet wordt gebruikt voor goed renderende investeringen dan wordt ook voldaan aan een tweede voorwaarde. De toekomst zal uitwijzen of de Fastned laadstations ooit een goed renderende investeringen zullen worden. Obligaties kopen van Fastned is hoe dan ook een zeer risicovolle activiteit.

Al in 2020 zwarte cijfers? Kijk eens op pagina 47 van de jaarrekening

Bart Lubbers, oprichter en grootaandeelhouder in Fastned, voorspelde oktober 2018 in een radio-interview een paar weken geleden dat de omzet van Fastned zal stijgen van 1,5 miljoen euro over 2018 via 4,5 miljoen euro omzet over 2019 en naar 15 miljoen euro inkomsten over 2020. In de loop van 2020 wordt Fastned winstgevend. Officieel wil Fastned deze cijfers niet bevestigen. Verstandig, want de uitspraak dat er in 2020 winst zal worden gemaakt is in tegenspraak met een mededeling op pagina 47 van de jaarrekening van 2017: ‘The Group has 17,030,000 euro (2016: 12,044,000 euro) of tax losses which arose in the Netherlands that are available for offsetting against future taxable profits for a period of nine years. Due to uncertainty about sufficient future profits in the period 2018-2026, the Group has determined that it cannot recognize deferred tax assets on the tax losses carried forward.’

De onderneming Fastned kan dus niet met zekerheid zeggen of de onderneming in de periode 2018-2026 genoeg winst zal maken. Maar ceo Bart Lubbers stelt dat het bedrijf in 2020 al zwarte cijfers zal tonen. Wie heeft er nu gelijk? Het wordt nog gekker als je de Nederlandstalige samenvatting van de prospectus hierop na slaat. Op pagina 2 staat: ‘Winstvoorspelling: NVT.’

Tja.

Omzetstijging van ten minste 800 procent

Bart Lubbers meent dat meer concurrentie alleen maar goed is voor Fastned, zo maakte hij eind vorig jaar bij BNR duidelijk. Meer laadcapaciteit betekent in zijn wereld dat er meer elektrische auto’s worden verkocht, wat op zijn beurt goed is voor Fastned. Lubbers wil niet voorrekenen wanneer Fastned winstgevend wordt bij een prijsniveau van ongeveer 30 eurocent (of 36 cent inclusief btw) per kWH. Daarom doe ik het.

De kosten (exclusief rentelasten) van de vennootschap zullen over 2018 ongeveer 5 miljoen euro bedragen. Door nog om en nabij dertig extra stations te bouwen in 2019 gaan deze kosten minstens met 1 miljoen euro omhoog (alleen de extra afschrijvingen bedragen al 30 maal 20.000 euro per jaar). De rentelasten zullen over 2019 tenminste 2 miljoen euro bedragen: 0.06 maal 33,5 miljoen euro aan uitstaande leningen. Uitgaande van een brutomarge van 66 procent (zoals gerealiseerd over de eerste helft van 2018) zal Fastned over 2019 een omzet van 12,1 miljoen euro (8,01 miljoen gedeeld door 0,66) moeten halen om break-even te draaien. Er is dus bij de huidige brutomarge een omzetstijging nodig van 800 procent (12,1 miljoen ten opzichte van 1,34 miljoen over 2018) om in 2019 break-even te draaien. Als we uitgaan van een opbrengstprijs van 30 eurocent per kWh, nog altijd 40 procent boven de prijs die Tesla zijn klanten na de recente prijsverhoging in rekening brengt en in lijn met de prijs die Ionity zijn klanten berekent, resteert voor Fastned nog een brutomarge van 50 procent (een kostprijs van 0,15 eurocent ten opzichte van een opbrengstprijs van 30 eurocent). Op basis van zo’n brutomarge moet de omzet over 2019 naar 16,02 miljoen euro (8,01 gedeeld door 0,50), een stijging van ruim 1090 procent ten opzichte van de 1,34 miljoen  euro omzet over 2018, om Fastned in de zwarte cijfers te krijgen. In 2020, als de kosten weer hoger liggen door verdere investeringen komt de lat in dat geval nog veel hoger te liggen.

Cijferfetisjist versus laadpaalgelovigen

Bij een recent bezoek aan Fastned sprak ik met Niels Korthals Altes, chief commercial officer, en Hugo Vink, investor relations. Zij vertelden met met blosjes op hun wangen over de fantastische toekomst voor Fastned en elektrisch rijden. Vragen over toekomstige winstgevendheid werden keer op keer ontweken. Het voelde als een clash tussen twee religies; de cijferfetisjist versus de laadpaalgelovigen. Ik eindigde zonder cijfers en zij bleven bij hun geloof.     

Fastned memoreerde in zijn derde kwartaalbericht dat het netwerk in september 2018 het operationele break-even point was gepasseerd. Dit suggereert dat winstgevendheid nabij is. Fastned vergeet hierbij bewust en nadrukkelijk te melden dat de operationele kosten (schoonmaken, stationhuur, onderhoud) maar een klein deel uitmaken van de totale kosten van Fastned. De grootste kosten voor de onbemande stations zijn de niet-operationele kosten, zoals afschrijvingen en rentekosten op de investeringen van minimaal 250.000 euro per station. Door extra laders toe te voegen aan de Fastned laadstations stijgen de operationele kosten niet heel veel. De afschrijvingen en rentelasten daarentegen zullen per station wel stevig kunnen stijgen door het toevoegen van capaciteit. De mededeling dat vele stations het operationeel break-evenpoint zijn gepasseerd is misleidend.

Professionele beleggers lopen hard weg nadat ze hun neus in de boeken van Fastned hebben gestoken

Sinds april 2018 benaderde Lincoln International institutionele en strategische beleggers om een aandelenplaatsing van 30 miljoen euro mogelijk te maken. Nadat deze professionele beleggers de neus in de boeken van Fastned hebben gestoken, zijn ze heel hard weggelopen. Bart Lubbers bevestigt dit in zoveel woorden in een interview van 5 oktober 2018 met trendwatcher Vincent Everts. Daarin zegt hij dat alle financiering vooralsnog van particulieren moet komen. Op 31 oktober werd bekendgemaakt dat er 11 miljoen euro was opgehaald met de plaatsing van obligaties bij particulieren. Particulieren doen geen boekenonderzoek: de jaarlijkse 6 procent trekt ze als motten naar de vlam. 

Particulier stut Fastned

Een bedrijf als Fastned lijdt in de opstartfase nog enorme verliezen en moet daarom grotendeels met eigen vermogen gefinancierd worden, om zo een eigen vermogen te kunnen laten zien op de balans. Tevens voorkomt het daarmee dat het constant nieuw kapitaal moet ophalen om rentelasten te betalen en om vanaf 2021 vijfjarige leningen terug te betalen. Diverse pogingen om grootscheeps aandelen uit te geven bij institutionele beleggers zijn mislukt. Vandaar dat Fastned keer op keer terugvalt op de particuliere belegger om de groeiambities van Fastned te financieren.   

Op maandag 4 maart 2019 werd het loket weer geopend voor een nieuwe obligatie-uitgifte. De eerste dag werd reeds 2,7 miljoen euro opgehaald. Het maximum dat deze keer kan worden opgehaald is 13,4 miljoen. Er hoeft geen nieuwe prospectus te worden opgesteld. Blijkbaar volstaat het om de prospectus van oktober 2018 te gebruiken aangevuld met enkele updates. Wel zo makkelijk.

Als je het bovenstaande schema overziet, met elke zes maanden een obligatie-uitgifte, ligt een volgende uitgifte rond september 2019 van tenminste 12-13 miljoen euro in de lijn der verwachtingen.   

Om de verwachte rentelasten over 2019 te betalen, moet Fastned over 2019 een omzet realiseren van 4,3 miljoen euro, een stijging van 222 procent ten opzichte van 2018. Winst maken wordt door de torenhoge rentelasten schier onmogelijk. Als ik een willekeurige onderneming analyseer kijk ik als eerste altijd naar de verhouding tussen de rentedragende schuld en de bruto kasstroom (EBITDA) om een idee te krijgen van de financiële verhoudingen bij een onderneming. Omdat Fastned momenteel een negatieve EBITDA zou ik nooit een investering in Fastned overwegen. Zo denken ook de banken erover. Zij hanteren ook dit soort soort ratios bij het wel of niet verlenen van krediet. Een banklening met een goed onderpand zou momenteel 2-3% aan rente kosten. Blijkbaar zien de banken de Fastned laadstations niet als goed onderpand. Dat gegeven zou een particuliere belegger ook moeten meenemen bij zijn overweging om Fastned obligaties aan te schaffen.    

Om de particuliere belegger vertrouwen in te boezemen, moet de onderneming Fastned af en toe roepen dat ze zeer hard groeit en binnenkort winst maakt. Het mag misschien allemaal wel, maar het deugt niet.

Papieren winst

Bart Lubbers en Michiel Langezaal hebben een belang van 84,7 procent in Fastned. Voor ruim 12 miljoen aandelen hebben zij bij oprichting in 2013 ongeveer 0,10 cent per aandeel betaald. Hun totale risicodragende investering bedraagt slechts 1,2 miljoen euro. Deze 1,2 miljoen investering steekt zeer pover af bij de 47 miljoen euro die is ingebracht door argeloze particuliere obligatiebeleggers. Bij de beursgang op NxChange werden deze aandelen op 10 euro gewaardeerd. Op dit hippe platform, waar alleen aandelen van Fastned worden verhandeld, gebeurt weinig. Op papier hebben de beide oprichters een winst van bijna 120 miljoen euro. Ik zeg er nadrukkelijk bij ‘op papier’. De waardering van deze slecht verhandelbare aandelen is absurd hoog. De ondernemingswaarde van Fastned valt te berekenen op bijna 200 miljoen euro (ruim 15 miljoen uitstaande aandelen tegen 10 euro en 47 miljoen euro aan obligatieleningen). Dat is een hele hoge waardering voor een onderneming die nog lang geen zwarte cijfers schrijf.

Nu is een kopje koffie en toiletbezoek al erg goed nieuws

Een persbericht van Fastned memoreert 19 januari 2019 een overwinning bij de Raad van State over het plaatsen van een winkel en/of toilet bij een laadstation. Gezien het feit dat er nu dagelijks gemiddeld twaalf mensen gebruik maken van een Fastned laadstation ben ik erg benieuwd wat het beoogde rendement wordt op het plaatsen van zo’n voorziening bij een laadstation. Gemiddeld twaalf kop kopjes koffie per dag bij een pitstop verkopen, dekt de kosten van zo’n voorziening echt niet. Uiteraard citeerde het persbericht een van de oprichters, die opgewekt meldde: ‘This is very good news for electric drivers. They want to drink a cup of coffee and go to the toilet, just like people with a gasoline car.’

Fake it till you make it. Maar wanneer ‘de Shell van deze eeuw’ de rechtens afgedwongen mogelijkheid tot laxeren en het nuttigen van een bakkie pleur tot ‘erg goed nieuws’ promoveert, weet je dat de doos met bluf leeg begint te raken.