Direct naar artikelinhoud

Zoveel verandert er nog niet, relativeert Rutte III

Landelijke lijsttrekkers in Arnhem voorafgaand aan een debat voor de verkiezingen.Beeld ANP

Behoedzaam reageert de coalitie op de verkiezingswinst van Forum voor Democratie. Even afwachten, is het devies. Forum zelf houdt de kaarten ook nog op de borst.

Nu Forum voor Democratie in één keer de grootste partij is geworden in de provincies en de Eerste Kamer, kan partijleider Thierry Baudet het politieke speelveld veranderen. Zoals hij wilde. Maar voorlopig is het nog niet zover. Zowel Forum zelf als de andere partijen reageren afwachtend op de verkiezingsuitslag. Beide kampen zeggen tot overleg bereid te zijn.

“Gewoon zoals dat normaal is in Nederland gaan we verder, door per onderwerp een meerderheid te zoeken”, reageerde premier Mark Rutte. Zijn kabinet is de meerderheid kwijt in de Eerste Kamer. Volgens de premier zijn de gevolgen niet groot. “De coalitie is verenigd en stabiel.”

We snappen dat we water bij de wijn moeten doen
Thierry Baudet, Forum voor Democratie

Grote vraag sinds woensdag: gaat Rutte ook koffiedrinken met Baudet? En welke eisen legt het rechts-populistische Forum dan op tafel? Het kabinet-Rutte III komt voor de rest van de kabinetsperiode zes zetels te kort om grote projecten door het parlement te loodsen. Voor de pensioen- en klimaatplannen zal de premier al op korte termijn op zoek moeten naar steun bij de oppositie, links of rechts.

Forum, welkom!

Forum is welkom, willen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie vooral uitstralen. Op geen enkele manier willen de vier coalitiepartijen de indruk wekken dat zij Baudet en zijn partij uitsluiten. De lessen uit het verleden zijn geleerd, van de keren dat de LPF en de PVV debuteerden. 

Door Forum te verwelkomen als gesprekspartner creëert de coalitie voor zichzelf ook meer ruimte. Spreekt de coalitie nu al een voorkeur voor links uit, dan hebben GroenLinks en PvdA hun verlanglijstjes maar te mailen. Zo makkelijk wil Rutte het de linkse oppositie niet maken.

Maar PvdA-leider Lodewijk Asscher waarschuwt de coalitie dat die afwachtende houding niet gaat werken. De PvdA wil hom of kuit. In een interview in Trouw zegt hij dat het initiatief voor samenwerking uit zal moeten gaan van de regeringspartijen, niet van de PvdA. “Ik wacht rustig af waar de coalitie nu mee komt”. Ook GroenLinks vroeg gisteren meteen om een duidelijke keus. “Het kabinet moet kiezen: over links of over rechts”, aldus fractievoorzitter Jesse Klaver.

Als de eis is dat er drie ministers weg moeten, dan hoef ik het koffieapparaat niet aan te zetten. Maar als er redelijke eisen komen, kunnen we praten.
Klaas Dijkhoff, fractievoorzitter VVD Tweede Kamer

Ook de winnaar van de verkiezingen zelf wil dat het kabinet als eerste beweegt. Thierry Baudet zegt tot compromissen bereid te zijn. “We snappen dat we water bij de wijn moeten doen”, zei hij. Op verkiezingsavond hield hij nog een felle rede tegen het kabinet en zei dat Forum ‘naar het front is geroepen’.

Dat die toenadering er ook echt komt, lijkt bijna onmogelijk. Forum heeft eisen aan het kabinet die neerkomen op politiek kielhalen: stoppen met ‘onzinnig’ klimaatbeleid, grenzen dicht en het aftreden van drie bewindslieden. VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff uit zijn twijfels. “Als de eis is dat er drie ministers weg moeten, dan hoef ik het koffieapparaat niet aan te zetten. Maar als er redelijke eisen komen, kunnen we praten.”

Vertrouwde weg

Voor de korte termijn kan het kabinet door op de vertrouwde weg, ondanks een verkiezingsuitslag die van Nederland gisteren even wereldnieuws maakte. Pas in mei treedt de nieuwe Eerste Kamer aan. Voor het Klimaatakkoord heeft Rutte III al een gebaar naar GroenLinks gemaakt; die ronde van steun vergaren is al achter de rug.

De coalitie zit nog lang niet klem. Nadrukkelijk melden de vier partijen dat zij nog geen plannen hebben om weer ‘gedoogakkoorden’ te sluiten, zoals eerdere kabinetten. Zulk soort langere-termijnonderhandelingen met de oppositie komen er niet, zegt de coalitie nu. Alles ligt nog open.

Ook aan de toon van het debat is niet te merken dat zich woensdag een politieke aardverschuiving heeft voorgedaan. Zowel de coalitiepartijen als de rest van de oppositie zijn terughoudend met uitspraken over de ideeën van Forum voor Democratie. Wel noemde D66-minister Ingrid van Engelshoven (onderwijs) het ‘kwalijk’ dat Baudet op de uitslagenavond een aanval deed op de wetenschap en journalistiek. Ook PvdA-fractievoorzitter Asscher valt daarover. “Daar trek ik wel een streep”, zegt hij in Trouw.

Lees ook:

De PvdA van Asscher krijgt een sleutelpositie: Ik wacht af

De PvdA kan de doorslag gaan geven in de Eerste Kamer. Lodewijk Asscher wil best zaken doen, maar het kabinet is aan zet.

Rechts wint de verkiezingen, maar links krijgt meer invloed

De onverwacht grote winst van Forum voor Democratie dwingt het kabinet paradoxaal genoeg tot een linkser beleid. Doorregeren lukt met hulp van GroenLinks en PvdA, maar kan de kiezer dat nog billijken?