Provincies zitten opgescheept met politiek koekoeksjong
Forum voor Democratie popt in de twaalf provincies op als een politiek koekoeksjong. Valt daar mee samen te werken?
Ook de Gelderse gedeputeerde Jan Markink (VVD) krijgt woensdagavond uiteindelijk de vraag voorgelegd: kan hij in een nieuw college samenwerken met Forum voor Democratie nu deze partij in Gelderland acht zetels heeft veroverd?
Heeft de partij wel bestuurskwaliteit?
“Ik zou het niet weten”, zegt hij. “Ik weet niet eens wie de mensen zijn achter deze provinciale afdeling. Ik ken alleen de oneliners van Thierry Baudet”, aldus Markink. Hetzelfde geldt voor de andere provinciale vertegenwoordigers. Ze krijgen te maken met een in zetelaantal dominante partij, maar met wie moeten ze straks zakendoen? Kan de partij in werkelijkheid al die Statenleden leveren? En heeft de partij wel bestuurskwaliteit?
Politiek speelveld versnipperd
In de twaalf provincies is de ongekende opkomst van de partij van Baudet de grote verrassing. Forum is afgelopen weken op geen verkiezingsmarkt verschenen, er is geen folder of ballon uitgedeeld, maar de talloze radiospotjes, de advertentie in De Telegraaf en vooral het publieke optreden van Baudet voor nationale radio en televisie hebben hun werk gedaan.
De aankomende provinciale formaties zullen uitwijzen of er bestuurd gaat worden mét Forum, of dat er andere coalities zónder mogelijk zijn. In ieder geval is dat de Gedeputeerde Staten in veel provincies hun meerderheid kwijt zijn en dat het politieke speelveld enorm is versnipperd. Per provincie zullen steeds vaker minstens vier partijen nodig zijn om een meerderheidscoalitie te kunnen vormen.
Jesse Klaver-effect
Vooral D66 en de Socialistische Partij verliezen, pijnlijk ook in Gelderland en Noord-Brabant die door hun leiders als ‘thuis’ worden beschouwd. De PVV ook, maar het verlies voor de VVD, CDA en PvdA blijft beperkt. Het Jesse Klaver-effect blijkt wél provinciale uitstraling te hebben. In veel provincies is de partij in omvang verdubbeld.
Voor een landelijk overzicht volgen hier de uitslagen in de twaalf provincies op alfabetische volgorde:
Drenthe
Na het tellen van bijna 97 procent van de stemmen in Drenthe gaan drie partijen met elk zes zetels in de voorlopige uitslag aan kop. Naast oudgedienden PvdA en VVD, die elk een zetel lijken te verliezen, is dat nieuwkomer Forum voor Democratie. Het CDA verliest een zetel en komt op vijf. PVV en SP doen het nog slechter en verliezen elk twee zetels. GroenLinks verdubbelde het zetelaantal naar vier.
Flevoland
Forum voor Democratie is de grootste partij geworden in Flevoland. De partij kreeg 17,7 procent van de stemmen en dat is goed voor 8 van de 41 Statenzetels. VVD, vier jaar geleden de grootste, werd tweede met zes zetels. De PVV zakt van zes naar vier zetels. Het CDA gaat van vijf naar vier. GroenLinks stijgt juist van twee naar vier zetels. DENK komt niet in de Staten van de jongste provincie van Nederland.
In Flevoland viel wat te kiezen, na het omstreden ingrijpen in de Oostvaardersplassen, het verdwenen ziekenhuis in Lelystad en de op handen zijnde opening van het vliegveld, maar of die kwesties invloed hebben gehad op de groei van Forum voor Democratie is vooralsnog onduidelijk.
Friesland
Het CDA blijft naar verwachting de grootste partij van Friesland, maar moet ook toezien dat Forum voor Democratie als tweede partij haar intrede doet in de Friese Provinciale Staten. Het CDA kan rekenen op acht zetels, terwijl Forum en PvdA het met zes zetels moeten stellen.
Nadat 17 van de 18 gemeenten zijn geteld lijkt de SP de grote verliezer te worden. De partij houdt nog twee van de vijf zetels over. Ook de PVV deed het niet best in Friesland en hield nog drie van de vier zetels over. GroenLinks zag het zetelaantal groeien van een tot drie.
Gelderland
Forum voor Democratie is ook in Gelderland de grote winnaar. De partij staat, nadat 95 procent van de stemmen zijn geteld, op acht zetels in de Provinciale Staten. Grootste partij lijkt de VVD te blijven met evenveel zetels, maar wel een paar duizend stemmen meer dan Forum. Derde partij is het CDA met zeven zetels.
D66 moest het grootste verlies incasseren met een min van drie zetels. GroenLinks boekte een winst van bijna vijf procentpunten en verdubbelt daarmee het zetelaantal naar zes. SP en PVV moeten flink terug en staan beide nog op drie zetels in de voorlopige uitslag.
Groningen
De PvdA is weer de grootste partij in Groningen. De sociaaldemocraten moesten vier jaar geleden hun meerdere erkennen in de SP, maar kregen woensdag de meeste stemmen. De PvdA kreeg de steun van 11,8 procent van alle Groningse kiezers. Dat is goed voor vijf Statenzetels. De partij hield GroenLinks en Forum voor Democratie net achter zich, hoewel die partijen ook vijf zetels krijgen. De SP won vier jaar geleden acht zetels, maar houdt daar nu vier van over, evenveel als CDA, VVD en ChristenUnie.
De Provinciale Staten van Groningen tellen 43 leden. Voor een meerderheid zijn 22 zetels nodig. PvdA, GroenLinks en Forum voor Democratie hebben samen vijftien zetels. Daarna komen SP, CDA, VVD en ChristenUnie met elk vier zetels. Twee van die vier partijen zijn nodig om de grootste drie over de grens van de meerderheid te helpen.
Limburg
Ondanks een verlies van vijf procent en twee zetels blijft het CDA ook de komende vier jaar de grootste partij in de Provinciale Staten van Limburg. Forum voor Democratie werd vanuit het niets de tweede partij. Met veertien procent van de stemmen krijgt de partij zeven zetels, net zoveel als nummer drie PVV, dat wel twee zetels moest inleveren. De klappen vielen vooral bij de SP. De socialisten verliezen vier van de acht zetels. GroenLinks verdubbelt in het diepe zuiden naar vier zetels, na het tellen van 88 procent van de stemmen.
Noord-Brabant
Heeft deze agrarische provincie de Socialistische Partij afgestraft voor haar kritische beleid ten aanzien van de megastallen, of zijn de kiezers minder enthousiast over de landelijke leider Lilian Marijnissen? Feit is dat de collegepartij bijna is gehalveerd naar 5 zetels, en ook D66 zakte na vier jaar Brabants bestuur van 7 naar 5 zetels. GroenLinks bewandelde de omgekeerde weg en steeg van drie naar vijf zetels.
Nieuwkomer Forum voor Democratie staat na het tellen van 95 procent van de stemmen op de tweede plaats in de verkiezing van de Provinciale Staten van Noord-Brabant. Het moet alleen de VVD voor zich laten, dat net als vier jaar geleden waarschijnlijk de grootste wordt. Forum krijgt ruim 14 procent van de stemmen. De VVD blijft op tien zetels staan.
Noord-Holland
Of gedeputeerde Adnan Tekin (PvdA) zijn werk als ‘groenste politicus’ kan voortzetten, is nog maar de vraag. Het college van VVD, D66, PvdA en CDA verloor in de provincie van Tata-Steel en Schiphol maar liefst 9 van de 33 zetels, en raakt ook hier haar meerderheid kwijt. Vooral de VVD (van 11 naar 8) kreeg klappen, en D66 (van 10 naar 6). Buiten de coalitie werd de PVV gehalveerd naar 3 zetels. Forum voor Democratie (9 zetels) werd samen met GroenLinks de grootste partij.
Overijssel
Het protest tegen de lage aanvliegroutes naar vliegveld Lelystad heeft GroenLinks in deze provincie geen windeieren gelegd. De partij groeide van 2 naar 5 zetels, en daarmee heeft ze grote kans in een nieuw college terecht te komen. De oude coalitie van CDA (van 11 naar 9), VVD (stabiel op 6), D66 (van 5 naar 3), en ChristenUnie (stabiel op 4) komt namelijk na deze verkiezingen tekort. Forum komt hier binnen met 6 zetels.
Utrecht
Door het verlies van D66 (van 9 naar 5) komt ook in de provincie Utrecht het college onder druk te staan. Of dat iets heeft te maken met de aanslag op de tram van maandag of het debacle met de Uithoflijn is onduidelijk. GroenLinks, dat ook deel uitmaakte van de coalitie, wordt níét afgestraft en groeit van 4 naar 8 zetels, het CDA zakt 1 zetel naar 5 en de VVD hoeft maar één zetel in te leveren (8). Forum kwam binnen met 6 zetels, de PvdA ging terug van 5 naar 4.
Zeeland
De armste provincie van Nederland toont een a-typisch politiek landschap. Het CDA won in Zeeland 1 zetel (van 6 naar 7). Omdat de overige coalitiepartijen slechts een gering verlies vertoonden, behoudt het college met VVD (van 6 naar 4), Partij van de Arbeid (stabiel op 4) en SGP (van 6 naar 5) een nipte meerderheid. Zeeland is de enige provincie met een gedeputeerde van de SGP. Als deze Harry van der Maas in deze functie blijft, zal hij snel een besluit nemen over de verlaging van de tolheffing in de Westerscheldetunnel, zo heeft hij eerder beloofd. Forum kwam ook hier nieuw binnen, met 5 zetels.
Zuid-Holland
In de qua inwonertal grootste provincie (3,7 miljoen) verslaat Forum voor Democratie (11) de VVD (9). Die laatste partij zit tot nu toe in het college, maar gezien het verlies van de overige coalitiepartijen is dat geen vanzelfsprekendheid meer. D66 zakte namelijk van 7 naar 5, het CDA van 7 naar 4 en de SP van 5 naar 2. Dat wordt schrapen als een nieuwe coalitie zónder Forum wil besturen.
De Partij van de Arbeid bleef in Zuid-Holland stabiel op 5, de PVV onderging een pijnlijke nederlaag. Waarschijnlijk door de opkomst van Forum is die partij gehalveerd tot 4 zetels. GroenLinks ging van 3 naar 5 zetels. DENK komt ook in de Provinciale Staten van Zuid-Holland. De partij haalt naar verwachting een zetel binnen.
Lees hier alles over de Provinciale Statenverkiezingen.
Bekijk hier de uitslagen van de Provinciale Statenverkiezingen 2019
Lees ook:
Thierry Baudet geeft gevestigde politiek een ongekende draai om de oren
Nieuwkomer Forum voor Democratie is in één keer zo groot geworden, dat van het politieke midden nog minder overblijft. Rutte-III moet op zoek naar samenwerking met de linkse oppositie.