Direct naar artikelinhoud
Update verkiezingen

Opkomst hoger dan vier jaar terug, stembureaus gesloten

Kiezers brengen in het dorpshuis van Nieuw-Beijerland hun stem uit voor de Provinciale Statenverkiezingen en het Waterschap.Beeld Arie Kievit

Het tellen van de stemmen kan beginnen, de stembureaus in de Nederlandse gemeenten zijn om 21.00 uur dichtgegaan. Duizenden mensen zijn de komende uren bezig om de stemmen te tellen. Kiezers mogen van de Kiesraad de zogeheten stemopneming overigens na 21.00 uur bijwonen, als zij de orde niet verstoren.

Op de BES-eilanden (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) kan nog uren worden gestemd. Daar gingen de stemlokalen ‘s middags om 12.30 uur Nederlandse tijd open en sluiten ze pas in de nacht van woensdag op donderdag. De ogen in politiek Den Haag zijn nu gericht op de vertaling van de uitslag in zetels voor de Eerste Kamer. Die wordt op 27 mei via zogeheten getrapte verkiezingen gekozen door de leden van de Provinciale Staten.

Het kabinet heeft nog tot in juni te maken de de Eerste Kamer in de huidige samenstelling. Op 4 juni nemen de oude Eerste Kamerleden afscheid. Op 11 juni worden de nieuwe leden van de Eerste Kamer geïnstalleerd.

Hogere opkomst 

De landelijke opkomst bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten en waterschappen lag volgens Ipsos aan het begin van de avond hoger dan vier jaar geleden. De NOS meldt op basis van het onderzoeksbureau dat tot 19:45 uur 46 procent van de kiesgerechtigden had gestemd. Daarmee lijkt de opkomst hoger te gaan worden dan de vorige keer: toen was rond dit tijdstip 4 procentpunt minder langsgeweest bij het stemhokje. 

Van de tot nu toe bekende cijfers van deze verkiezingen en de vorige Statenverkiezingen van 2015 blijkt dat bijna overal meer mensen de stembureaus weten te vinden. Alleen in Amsterdam is de opkomst nagenoeg gelijk met 24,5 procent (24,6 in 2015).

Grote gemeenten

Van de vijf grootste gemeenten in Nederland is de opkomst bij de Provinciale Statenverkiezingen het hoogst in Utrecht. Van de kiesgerechtigden daar heeft om 18.00 uur 38,7 procent een stembiljet ingeleverd. Den Haag ligt op de tweede plaats met 34,5 procent, gevolgd door Eindhoven (33,6 procent). In Rotterdam en Amsterdam ligt het opkomstpercentage tot nu toe op respectievelijk 30,7 en 24,5.

Sinds de vorige Statenverkiezingen van 2015 wordt tegelijkertijd ook gekozen voor de waterschappen in Nederland. De opkomst voor die verkiezingen is iets lager dan die voor de provinciale staten.

Behalve van Amsterdam (24,6 procent om 18.00 uur) zijn er van de vijf grootste gemeenten geen tussentijdse opkomstcijfers bekend van de Statenverkiezingen van 2015.Het Overijsselse Hengelo meldde om 16.00 uur een opkomst van 28,7 procent (24,8 in 2015). De gemeente Hulst in Zeeland liet om 16.30 uur weten dat 31,6 procent had gestemd, vier jaar terug was dit 29,5. Op Urk gingen tot 16.00 uur een stuk meer mensen naar de stembussen dan vier jaar geleden: 27,4 procent om 21,8.

Vier jaar geleden was de uiteindelijke opkomst voor de Statenverkiezingen 47,5 procent en voor de waterschapsverkiezingen 44 procent. Meer dan 13 miljoen mensen mogen dit jaar stemmen bij de Staten- en waterschapsverkiezingen. De stembureaus sluiten om 21.00 uur.

Drukte in de Eerste Kamer 

Dit jaar kan er voor het eerste worden gestemd in de Noenzaal van de Eerste Kamer. Dat bleek zo populair dat in de loop van de middag twee extra stemhokjes zijn geplaatst. “Anders worden de rijen te lang”, laat een woordvoerder weten. Het is voor het eerst dat er in de Eerste Kamer worden gestemd.

Inmiddels hebben hier al ruim duizend mensen hun stem uitgebracht. Voorzitter Ankie Broekers-Knol van de Eerste Kamer deelde als lid van het stembureau enkele uren de stembiljetten uit.

Om 07.30 uur stonden al mensen te wachten om hun stem te mogen uitbrengen, aldus de woordvoerder van de Eerste Kamer. “De meesten komen uit Den Haag, maar er zijn ook mensen die speciaal naar de Eerste Kamer komen om te stemmen.”

Kiezers stemmen in de Noenzaal. Het stemhokje staat onder het schilderij De Grootmoedigheid van Scipio van Ferdinand Bol, een leerling van Rembrandt. Het stembureau is nog open tot 21.00 uur. Of er bij de verkiezingen voor het Europees Parlement in mei weer in de Eerste Kamer kan worden gestemd, is nog niet duidelijk.

Middernacht

Het eerste stemlokaal opende om middernacht, op station Castricum. Slechts een handvol mensen maakte van die vroege mogelijkheid gebruik. Hans van Schoor, die de hele nacht in het stembureau zat, zei toch tevreden te zijn. “Kiezers zijn er blij mee. We hadden een man die om acht uur uur het vliegtuig moest hebben. Die kon bij ons stemmen.” Overdag laat Van Schoor het stemlokaal op het station even aan anderen over, dan rijdt hij met een mobiel stembureau door Castricum langs onder meer verzorgingshuizen.

Van Schoor is niet de enige die hulpbehoeftigen naar het stembureau brengt: burgemeester Rob Bats van de Overijsselse gemeente Steenwijkerland beloofde stemmers in een rolstoel met de bakfiets naar een voor hen toegankelijk stembureau in de buurt te brengen. Het dorp Eesveen heeft maar één stembureau in een school en daar kan geen rolstoel naar binnen, de deur is te smal. Het is te duur om die speciaal voor de verkiezingen te verbieden, maar omdat gemeenten sinds dit jaar verplicht zijn ervoor te zorgen dat elk stembureau voor iedereen toegankelijk is, beloofde burgemeester Bays dat hij rolstoelers in Eesveen persoonlijk naar een ander bureau zou brengen met een bakfiets. Er heeft zich nog niemand gemeld, maar de burgemeester staat de hele dag klaar, meldt zijn woordvoerder.

Fouten met stempassen

In Amsterdam-Zuid vingen vroege stemmers bot.  Stembureaus konden niet open gaan omdat er geen lijst was met ongeldig verklaarde stempassen. Zo'n lijst moeten alle bureau's krijgen, om te voorkomen dat iemand twee keer kan stemmen. Rond half negen was het probleem opgelost.

RTV Rijnmond meldt dat enkele bewoners van de Rotterdamse wijk Middelland geen stempas hebben ontvangen. Uiteindelijk bleek de postbode nog een zak met stempassen thuis te hebben staan en hebben de meeste kiezers alsnog hun eigen of een vervangende stempas gekregen.

Kiezers in Houten konden woensdagochtend zeker een uur niet stemmen in wooncomplex De Loericker Stee, omdat de stemhokjes in een te kleine ruimte voor een nooduitgang stonden. Op last van de brandweer zijn ze verplaatst. 

Om negen uur vanavond sluiten de stembureaus en kan het tellen beginnen. De meeste gemeenten doen dat op de standaard manier, namelijk partij en kandidaat tegelijk, meteen na het sluiten van de stembureaus. Maar een aantal telt ook op een experimentele manier. Zij tellen op de verkiezingsavond slechts de stemmen per partij. Dan komt er een voorlopige uitslag. Een dag later tellen de gemeenten, in alle rust, de voorkeursstemmen voor de kandidaten. Dat moet fouten helpen voorkomen.

Fouten met stempassen
Beeld Tomas Schats

Stemmen in een Egyptische tempel 

Deze keer zijn er ook weer bijzondere locaties om te stemmen. In Leiden kunnen kiezers hun stem uitbrengen in een museum, bij een 2000 jaar oude Egyptische tempel. In de Zuid-Hollandse gemeente Zuidplas is een drive-in stembureau waar je met de auto doorheen kan en in het Overijsselse Marle kunnen stemmers weer terecht in het kleinste stembureau van het land: de huiskamer van Wim Westhoff. Den Haag heeft een primeur: voor het eerst kunnen kiezers stemmen in het gebouw van de Eerste Kamer. Voorzitter Ankie Broekers-Knol, bemant het stembureau tot ongeveer 13.00 uur. Volgens een woordvoerder is het er druk.

Ook zijn meerdere stemlocaties speciaal geschikt gemaakt voor blinde en slechtziende kiezers. Verspreid over vier provincies en twaalf gemeenten kunnen zij terecht op 23 stembureaus met speciale hulpmiddelen, bijvoorbeeld een mal met gaatjes die over het stembiljet gelegd kan worden zodat het juiste vakje makkelijk te vinden is, en audio-ondersteuning. 

Stemmen in een Egyptische tempel 
Beeld Tomas Schats

Lees ook:

Een rondje Nederland, langs twaalf provincies. Wat moet er anders? En gaat u stemmen?

Per trein trok Trouw langs de hoofdsteden van alle provincies en vroeg de reizigers naar wat hen beweegt. Wat moet er anders in uw provincie?

De waterschappen hebben last van hun eigen succes

We stemmen vandaag ook voor de waterschappen, al is voor veel mensen onduidelijk wat die nou eigenlijk doen. Daarom startte begin dit jaar een speciale campagne. 

Streekproduct

In de aanloop naar de verkiezingen voor de Provinciale Staten, proeft Hans Marijnissen de regionale thema’s. Lees hier de verhalen uit het hele land.

Meer lezen over de verkiezingen? Klik hier.