Rechters alert op misbruik van faillissementen

,,Bij een faillissement kun je goedkoop van je personeel af. Je hoeft dan geen ontslagvergoeding te betalen’’, zegt Martijn den Heijer, bestuurder bij vakbond CNV Vakmensen. ,,Zo wordt het doorstarters wel heel gemakkelijk en goedkoop gemaakt.”

Een reorganisatie kan duur uitpakken voor een bedrijf. Een oudere werknemer kan al snel tienduizenden euro’s aan ontslagvergoeding meekrijgen. Bij een faillissement moet er nog zes weken loon worden doorbetaald. Dat scheelt een slok op een borrel.

,,Bij een reorganisatie moet gewerkt worden volgens het afspiegelingsbeginsel’’, zegt advocaat Jonathan Faas, gespecialiseerd in faillissementen. ,,Dat betekent dat de ontslagen en afspiegeling zijn van het personeelsbestand.” Dat betekent dus dat er zowel jongere als oudere werknemers moeten worden ontslagen.

Die oudere werknemers zijn bij een faillissement juist het vaakst de klos. Ze zijn vaker in vaste dienst en zijn duurder dan jongeren en flexwerkers. Ontslag van oudere werknemers is daarmee ook een dure aangelegenheid voor bedrijven.

Den Heijer wil niet zo ver gaan dat hij ketens beschuldigt om via een faillissement van personeel af te willen komen. Maar er zijn wel faillissementen waar je vraagtekens bij kan zetten. ,,Het komt de onderneming vaak niet slecht uit. Daar moet kritisch naar gekeken worden.”

Berucht voorbeeld is het faillissement van kinderopvangorganisatie Estro in 2014. Voor het faillissement was er al een stille curator benoemd die een plan voor een doorstart had gemaakt. Na het faillissement ging nog dezelfde dag een groot deel van het bedrijf door onder een andere naam. Maar wel zonder 1000 van de 3600 werknemers.

De rechter verbood die constructie na een jarenlange juridische strijd van vakbond FNV. Dit was overduidelijk een opzetje om van duur personeel af te komen oordeelde de rechter. De gedupeerde ex-werknemers hadden alsnog recht op een schadevergoeding.

,,Dit soort faillissementen om goedkoop van personeel af te komen zie je vaker’’, zegt Faas. ,,Maar dan wel vaak bij kleinere bedrijven. Dan blijkt dat er na faillissement wordt doorgestart zonder die ene ziekelijke oudere werknemer. De rechter verbiedt dit vaak.”

Hoogleraar insolventierecht Reinout Vriesendorp ziet geen structureel misbruik van de faillissementswetgeving. ,,Rechtbanken en curatoren zijn erg alert op misbruik van het faillissement.” Faas herkent dat. ,,De rechters en curatoren zitten er tegenwoordig bovenop. Er is veel meer aandacht voor.”

Vriesendorp kent de discussie over misbruik. ,,Natuurlijk is het goedkoper reorganiseren via een faillissement. Maar bedrijven gaan niet zomaar failliet. Ze draaien gewoon verlies. Voor een ondernemer is altijd de vraag gooien we de handdoek in de ring of proberen we nog iets overeind te houden. Ik zie dat bij een doorstart toch een deel van het personeel meegaat. Dat is toch beter dan niets lijkt mij.”

Een doorstart is ook geen garantie voor succes. Veel bedrijven gaan na een doorstart alsnog failliet. Den Heijer snapt dat wel. ,,Het echte probleem voor een keten die failliet gaat is dat er te weinig klanten komen. Je kunt door een faillissement wel je kosten verlagen, maar je moet ook je concept veranderen. Anders blijven de klanten weg en ga je na een tijdje opnieuw onderuit.”