Partijen vechten voor elke stem tijdens slotdebat
StatenverkiezingenDe regeringspartijen dreigen een opdoffer te krijgen morgen bij de Statenverkiezingen. Bij het laatste verkiezingsdebat op tv vanavond vocht iedereen voor de laatste stem.
Het slotdebat van de verkiezingscampagne was nog niet begonnen of PVV-leider Geert Wilders besloot al de aanval te openen op VVD-leider Mark Rutte. Waar alle partijleiders voor het debat even allemaal iets mochten zeggen over de aanslag in Utrecht, verweet hij Rutte ‘krokodillentranen’. Want deze aanslag was mede het gevolg van zijn open-grenzenbeleid, vindt Wilders. Ook Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet koos meteen de aanval.
Het zette de toon voor een debat waarin elke partijleider probeerde nog even snel puntjes te scoren bij de eigen achterban. Waar PVV en FvD begonnen over immigratie, bereden ook de anderen hun stokpaardjes. Lilian Marijnissen (SP) begon over de zorg die volgens haar slechter is geworden. Jesse Klaver (GroenLinks) over klimaatbeleid. Rob Jetten (D66) pleitte voor meer Europese samenwerking.
En zo kwamen er meer onderwerpen voorbij waar de leden van de Provinciale Staten die vandaag verkozen worden niet over te zeggen hebben. Wel kiezen de statenleden in mei de leden van de Eerste Kamer.
Landelijk
Ongeveer de helft van de kiezers laat zijn stem bij de Statenverkiezingen zijn stem bepalen door de landelijke politiek, slechts 15 procent kijkt alleen naar provinciale thema’s en voor de rest is het een beetje van allebei, blijkt uit onderzoek van I&O. De Provinciale Statenverkiezingen gaan dan al snel gaan over het beleid van het zittende kabinet. Vrolijk van de prognoses kunnen de regeringspartijen niet worden.
De coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie heeft nu de krapst denkbare meerderheid van 38 zetels in de Eerste Kamer. Volgens de laatste Peilingwijzer van 13 maart houden de vier coalitiepartijen daar nog 27 van over. De Peilingwijzer is het gemiddelde van een aantal peilingen vertolkt.
Forum
Vooral nieuwkomer Forum voor Democratie gooit hoge ogen in de peilingen en zou zo de tweede partij in de Eerste Kamer kunnen worden. Opiniepeiler Maurice de Hond voorspelde gisteravond dat de aanslag in Utrecht invloed heeft op het stemgedrag vandaag. Vooral de achterban van Forum voor Democratie en de PVV zouden meer dan anders geneigd zijn te komen opdagen.
Alle partijleiders grepen het slotdebat dan ook aan om hun achterbannen te mobiliseren. Want de opkomst gaat een verschil uitmaken. De voormannen van de regeringspartijen profileerden zich vooral als degenen die verantwoordelijkheid nemen terwijl de oppositie alleen aan de zijlijn staat te roepen.
Keuzes
Jetten tegen Klaver: ,,De wereld vraagt moeilijke keuzes, kan u die maken?’’ CDA-leider Sybrand Buma tegen Marijnissen: ,,Ik roep u op uit de zijlijn te komen en Nederland met compromissen beter te maken.’’ Een zichtbaar vermoeide Rutte (hij vergat een keer zijn tekst) riep zijn voormalige kompaan PvdA-leider Lodewijk Asscher op niet tegenover maar naast elkaar te staan.
Of het helpt, moet vandaag blijken. Mochten de regeringspartijen inderdaad zo veel verliezen, dan maakt dat het werken niet per se onmogelijk voor de het kabinet. Mark Rutte is een beproefd smeder van onmogelijke coalities. Na de Statenverkiezingen van 2011 kwam Ruttes gedoogcoalitie van VVD, CDA en PVV net één zetel tekort voor een meerderheid. Al snel zat SGP-leider Kees van der Staaij op de achterbank van de dienstauto van minister-president Mark Rutte. In ruil voor steun kreeg hij ondermeer gedaan dat ambtenaren die homo’s weigerden te trouwen niet werden aangepakt.
De achterbank van Rutte was te klein voor de steun die hij nodig had tijdens zijn tweede kabinet. Regeringspartijen VVD en PvdA hielden na de Statenverkiezingen van 2015 maar 21 Senaatszetels over. Toch kon vrijwel alle wetgeving worden doorgevoerd door telkens wisselende coalities te sluiten.
Nu flirten Rutte, Buma en Jetten al voorzichtig met Klaver, Marijnissen en Asscher. Opvallend: Asscher begon met Rutte te complimenteren voor zijn optreden rond de aanslag.
Liveblog
Dit liveblog is gesloten.
Dit was het, alle partijleiders hebben hun laatste debat voor de verkiezingen gehad. Dit liveblog is gesloten.
Weet jij nog niet op wie je gaat stemmen morgen? Check dan vooral even onze kieswijzer, dan weet je binnen tien minuten welke partij het beste bij jou past.
Stelling: het regeerakkoord moet worden opengebroken om de klimaatdoelstellingen te halen
Het laatste debat van vanavond, tussen Jesse Klaver (GL) en Gert-Jan Segers (CU) over de stelling: het regeerakkoord moet worden opengebroken om de klimaatdoelstellingen te halen.
Klaver benadrukt dat toen hij de stelling twee weken geleden inleverde, nog niet bekend was dat Rutte zijn draai zou maken rond de energierekening en CO2-belasting voor de industrie. ,,Daar zijn wij blij mee, maar nu verder. Hoe gaan wij aan mensen in Nederland vertellen dat ze hun huizen moeten verduurzamen, maar dat vliegveld Lelystad erbij komt, met vele duizenden vluchten.''
Segers benadrukt dat vliegveld Lelystad nog niet open is. ,,Ik wil geen groei van de luchtvaart, en ik wil de klimaatdoelstellingen halen. Maar kijk even waar we staan. Twee jaar geleden hadden we dit debat ook, toen stond ik tegenover Mark Rutte. Hij zag het niet zitten, en kijk waar we nu staan. We gaan Parijs halen. Er is een brede coalitie van partijen die de doelen willen halen. Stap voor stap gaan we het halen.''
Klaver: ,,De kiezer heeft morgen een keuze. Ik hoop dat ze ervoor zorgen dat het kabinet met GroenLinks om tafel moet.''
Stelling: de islam hoort niet bij Nederland
Het volgende debat: Geert Wilders (PVV) en Rob Jetten (D66). De stelling: de islam hoort niet bij Nederland.
Wilders: ,,Ik had niet kunnen bevroeden hoe actueel die stelling vandaag weer is. 63 procent van Nederland is het met die stelling eens. Dat zou u ook moeten zijn, meneer Jetten, want de islam staat voor alles waar u niet voor staat. Ik zou willen vragen, tegen beter weten in: strijd met ons tegen de islam.''
Jetten: ,,Absoluut niet mee eens. We staan hier 24 uur na de aanslag in Utrecht. Wat we nu moeten doen is pal staan voor de waarden van Nederland zoals tolerantie. Wat Wilders zegt is dat zij allemaal verantwoordelijk zijn voor de daad van een gestoorde gek.''
Wilders: ,,Nee, dat zeg ik niet. Moslims die zich aan de regels houden mogen gewoon blijven, maar er is maar een islam, die is nooit gematigd. Helaas zijn er moslims in Nederland die vinden dat we anders met de vrijheid om zouden moeten gaan.''
Volgens Jetten is niet bewezen dat de aanslag gisteren iets met de islam te maken heeft. Wilders reageert geirriteerd: ,,Hoe kunt u dat zeggen.''
Stelling: de positie van kleine partijen zal radicaal veranderen na de verkiezingen
Nu het laatste debat tussen kleine partijen: Tunahan Kuzu (Denk) en Marianne Thieme (PvdD), over de stelling: de positie van kleine partijen zal radicaal veranderen na de verkiezingen.
Kuzu: ,,Morgen kunnen partijen kiezen voor verandering.'' Hij verwijt andere partijen van de beloften af te stappen na de verkiezingen. ,,Dat doen wij niet.''
Thieme erkent dat. ,,Wat na 20 maart zal plaatsvinden is dat het regeerakkoord niet meer in beton gegoten kan zijn. Door meer partijen in de Eerste Kamer zullen we meer democratie zien, omdat het kabinet langs de kleine partijen zal moeten voor een meerderheid.''
Stelling: om Nederland verder te brengen moeten we niet tegenover elkaar staan, maar naast elkaar staan
Verder met een debat tussen Mark Rutte (VVD) en Lodewijk Asscher (PvdA) over de stelling: om Nederland verder te brengen moeten we niet tegenover elkaar staan, maar naast elkaar staan.
Rutte probeert een aantal voorbeelden van zijn stelling aan te halen, maar stokt bij de tweede. Door een kleine blackout weet hij het niet meer. Hij roept als grap 'Caroliene!', verwijzend naar zijn politiek assistent Caroliene Hermans. Die laat zich echter niet zien.
Asscher complimenteert Rutte daarop met het optreden tijdens de aanslag in Utrecht.
Stelling: de klimaatwet moet van tafel
De volgende: Thierry Baudet (FvD) en Henk Krol (50Plus) over de stelling: de klimaatwet moet van tafel.
Baudet: ,,De klimaatwet kost ons duizend miljard voor een volstrekt absurd en zinloos doel wat ons klimaat niet helpt, maar wel de Nederlandse economie vernietigt. Deze wet is een wangedrocht, die we moeten stoppen in de Eerste Kamer.''
Krol: ,,Wij vinden dat we de wereld heel netjes moeten doorgeven aan onze kinderen en kleinkinderen, maar qua kosten vinden we elkaar. Het is ondenkbaar dat ouderen gekort worden op hun pensioen, maar enorm moeten meebetalen voor deze maatregelen.'' Krol roept op vooral te blijven innoveren.
Baudet: ,,Meneer Krol was wel een van de initiatiefnemers van die klimaatwet. Hij heeft dus een kapitale fout gemaakt door die wet te steunen.''
Krol: ,,Wij zaten niet in de zogenaamde cockpit. We hebben gekozen voor een betere wereld voor onze kinderen, maar niet voor die idiote kosten.''
Stelling: we moeten bouwen aan een land dat we door willen geven
Snel verder, nu een debat tussen Sybrand Buma (CDA) en Lilian Marijnissen (SP), over de stelling: we moeten bouwen aan een land dat we door willen geven.
Buma: ,,We willen iets bereiken voor Nederland. Daarom zit het CDA in de coalitie, zodat we kunnen investeren in de zorg, onderwijs, veiligheid. Dan krijg je ook kritiek, maar dat is de kern van politiek. Mijn oproep aan Marijnissen: doe ook mee.''
Marijnissen: ,,Het klopt, langs de zijlijn staan doe ik graag, maar dan wel in de Kuip, bij Feyenoord. In de rest van Nederland doen we heel graag mee. De vermogensongelijkheid in Nederland is het grootst van de wereld. Als we willen bouwen aan een rechtvaardiger land, dan moeten we daar toch aan bouwen?''
Buma: ,,Al 45 jaar vertelt de SP hetzelfde verhaal: het moet anders. Ik roep u op uit die zijlijn te komen en Nederland met compromissen beter te maken.''
Stelling: alle volksvertegenwoordigers moeten het goede voorbeeld geven bij verharding en verruwing
Het volgende debat, tussen Kees van der Staaij (SGP) en Tunahan Kuzu (Denk), over de stelling: alle volksvertegenwoordigers moeten het goede voorbeeld geven bij verharding en verruwing.
Van der Staaij: ,,Morgen worden er weer veel volksvertegenwoordigers gekozen die hopelijk tegen verharding en verruwing zullen optreden. Niet op de persoon spelen, wat ik wel eens terug zie bij Denk. Ik zou zeggen: stop ermee en wees een bondgenoot.''
Kuzu slaat terug: ,,U bent hoogstpersoonlijk verantwoordelijk voor de handtekening onder de Nashville-verklaring. Dat vind ik walgelijk en abject, dus ik zou zeggen: ga eerst bij uzelf te rade.''
Van der Staaij: ,,Laten we elkaar niet elke keer de maat nemen. We hebben ook gezegd: als die advertentie verkeerd overkomt, dan halen we hem weg.''
Stelling: Er is meer internationale samenwerking nodig voor de Nederlandse welvaart en veiligheid
De volgende: Rob Jetten (D66) versus Jesse Klaver (GL), over de stelling: Er is meer internationale samenwerking nodig voor de Nederlandse welvaart en veiligheid.
Jetten: ,,De wereld is soms hard en vraagt om moeilijke keuzes, kan Klaver die ook nemen?'' Hij verwijt Klaver bij de aanpak van het kalifaat van Islamistische Staat te kiezen voor diplomatie, in plaats van militair ingrijpen.
Klaver: ,,Zeker. De instabiliteit in het oosten is bijvoorbeeld enorm. Dat komt wel door de inval in bijvoorbeeld Irak. We moeten dus wel slim blijven nadenken over wanneer we militaire en wanneer we diplomatieke middelen inzetten.''
Stelling: boeren, burgers en dieren zijn beter af met een verbod op megastallen.
Het volgende debat, tussen Marianne Thieme (PvdD) en Thierry Baudet (FvD). De stelling: boeren, burgers en dieren zijn beter af met een verbod op megastallen.
Thiema: ,,Mensen op het platteland zien een megamorfose van megastallen, met stankoverlast en ziektes tot gevolg. Allemaal omdat we zoveel dieren op een kluitje houden. Dat zijn tikkende tijdbommen.''
Baudet: ,,Ik ben het voor tachtig procent met de stelling eens. We moeten goed omgaan met milieu, omgeving en voor dieren. Maar het is wel zo dat de Nederlandse agrarische sector tot de beste in de wereld behoort, en alle steun verdient. Dat verhaal mis ik bij de Partij voor de Dieren. Pleit ook voor wat er wel goed gaat.''
Thieme: Ons platteland is een woestijn van planten die bijna dood gaan. We hebben een enorm mestoverschot. We moeten kiezen voor een andere manier van landbouw.''
Baudet: ,,Vier tot vijf procent van de stallen behoren tot de 'mega'-stallen. Ik wil graag met Thieme samenwerken om de dingen aan te pakken die niet goed gaan, maar steun dan wel de dingen die wel goed gaan.''
Stelling: We moeten zo snel mogelijk af van kolen, olie en gas
Het volgende debat gaat tussen Gert-Jan Segers (CU) en Geert Wilders (PVV) over de stelling: We moeten zo snel mogelijk af van kolen, olie en gas.
Segers betoogt dat we moeten zorgen voor schone lucht in de longen van de volgende generatie. Wilders beaamt dat, maar benadrukt dat de feiten anders liggen. Net als Baudet (FvD) betoogt hij dat de kosten van de klimaatplannen te hoog zijn, met een te klein effect.
Segers: ,,Als het overgrote deel van de wetenschappers tegen ons zeggen dat we nu moeten handelen, dan moeten we dat doen.'' Wilders: ,,Ik wijs u juist op de feiten, we kunnen die verandering niet beïnvloeden. Ondertussen jaagt u de kiezers op enorme kosten.''
Stelling: kleine partijen moeten samenwerking als ze echt invloed willen hebben
Door met een debat tussen Henk Krol (50Plus) en Kees van der Staaij (SGP) over de stelling: kleine partijen moeten samenwerking als ze echt invloed willen hebben.
Krol: ,,Ik wil juist kijken of er overeenkomsten zijn, in plaats van verschillen. Het kabinet zal als de meerderheid in de Eerste Kamer wegvalt moeten samenwerken met onder meer de kleine partijen. Op de koopkracht van ouderen zouden we elkaar bijvoorbeeld al kunnen vinden.''
Van der Staaij: ,,Fijn dat u het gezellig probeert te houden. Samenwerking is absoluut nodig, dat gebeurt nu al in de Tweede Kamer. Maar we komen niet alleen voor ouderen op, maar ook voor jongeren.'' Hij hoopt dat Krol ook meedenkt bij ouderen 'die zeggen dat hun leven voltooid is'. ,,Zeker'', reageert Krol.
Stelling: het is beter vier miljard in onderwijs te steken dan in bedrijven
Einde van het eerste debat, direct door met het volgende, dit keer tussen Asscher (PvdA) en Buma (CDA) over de stelling: het is beter vier miljard in onderwijs te steken dan in bedrijven.
Asscher: ,,Als we die vier miljard in lastenverlaging voor bedrijven nou eens in onze kinderen steken, wat kunnen we dan wel niet voor moois doen?''
Buma: ,,Dit is niet waar, en dat weet u drommels goed. Dit kabinet verlaagt de lasten niet met vier miljard euro. Bovendien zou het onverstandig zijn, want je kan een euro pas uitgeven als je hem eerst verdiend hebt.'' Buma verwijt Asscher de rekening bij de volgende generaties te leggen.
Asscher: ,,Ik vind het onrechtvaardig dat er nu een centrumrechts kabinet zit dat nu eerst kijkt naar bedrijven. Investeer dat in ouderen, in zorg, in onderwijs.''
Rutte erkent wel dat er problemen zijn. ,,Zeker als al bijvoorbeeld ziekenhuizen dichtgaan. Dan moeten wij er voor zorgen dat er goede alternatieven zijn, en dat er op aanvaardbare aanrijtijden alternatieven zijn.''
Marijnissen ontkent somber te zijn. Rutte: ,,Daar denkt de rest van Nederland heel anders over.''
Rutte gaat nu wel in op de stelling. ,,Het wordt steeds moeilijk om mensen in de zorg te vinden. Dat komt omdat we er zo negatief over spreken. We hebben de beste zorg in Europa, misschien wel de beste zorg van de hele wereld.''
Stelling: de zorg is geen markt
Het eerste één-op-één-debat gaat tussen Rutte en Marijnissen, over de stelling: de zorg is geen markt.
Marijnissen: ,,De zorg zou beter en goedkoper worden, maar allebei is niet uitgekomen.''
Rutte: ,,De zorg is inderdaad geen markt, maar ik ga eerst even terug naar net. Wat de heer Wilders zei vind ik echt onaanvaardbaar, dat wil ik gezegd hebben.'' Hij krijgt applaus.
We gaan beginnen met het debat.
Ook Henk Krol (50Plus), CDA-leider Sybrand Buma en Lodewijk Asscher (PvdA) betuigen hun respect voor alle betrokkenen. ,,Je realiseert je hoe kwetsbaar ons leven is'', zegt SGP-voorman Kees van der Staaij. Gert-Jan Segers sluit zich daarbij aan. ,,Morgen kunnen we laten zien dat we niet weerloos zijn.''
Geert Wilders (PVV) wordt naar eigen zeggen 'onpasselijk' van de 'krokodillenkranen van onder anderen premier Rutte en CDA-leider Buma, die volgens hem verantwoordelijk zijn voor het beleid dat heeft geleid tot de aanslag. Rutte wil daarop reageren, maar dat mag niet van Steenhuizen. ,,We gaan hier geen debat voeren.''
Steenhuizen vraagt de partijleiders naar hun gevoel bij de aanslag in Utrecht. Lilian Marijnissen (SP) benadrukt dat iedereen 'met hart en hoofd' bij de slachtoffers en hun nabestaanden zijn. VVD-leider Mark Rutte vraagt een applaus voor alle hulp- en veiligheidsdiensten, die volgens hem geweldig werk hebben verricht.
We gaan beginnen! Annechien Steenhuizen opent het debat en heet iedereen welkom.
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
Wéér crisis in Ter Apel: manager stapt op, staatssecretaris doet zoveelste oproep om meer opvangbedden
-
PREMIUM8 vragen18
Gebruikers van Marktplaats maken zich zorgen: kijkt de Belastingdienst nou wel of niet mee?
Platformen als Vinted, Marktplaats en AirBnB zijn door Europese regelgeving verplicht om jouw verkoopgegevens over 2023 door te geven aan de Belastingdienst. Dat heeft veel vragen opgeroepen bij onder meer Marktplaats-gebruikers. Ook kwam staatssecretaris Van Rij met een Kamerbrief. Want: om welke gegevens gaat het nou precies, wat betekent dat voor je belastingaangifte en moet je nu belasting betalen als je overbodige spulletjes op de site doorverkoopt? -
PREMIUMStappenplan
Meeste huizenbezitters hebben voldoende spaargeld om huis te verduurzamen, maar hoe pak je dat aan?
Nieuw huis gekocht? Dan moet je die straks verplicht energiezuinig maken, vindt toezichthouder De Nederlandse Bank (DNB). Verreweg de meeste huizenbezitters hebben voldoende spaargeld op hun rekening om het te kunnen bekostigen, concludeert de centrale bank na onderzoek. Wat zijn de mogelijkheden voor het verduurzamen van je huis en welke subsidies bestaan er? -
‘Weglopen uit de fomatie? Ach, het hoort erbij’
Wilders’ bozige vertrek van de formatietafel had veel weg van een strategische schijnbeweging, stellen andere onderhandelaars. Maar de hete aardappel van het asielthema wordt voor de zekerheid maar even doorgeschoven. Het lijntje blijft broos. -
‘Turkije gaat Navo-kandidatuur Rutte steunen’
Turkije spreekt vrijdag hoogstwaarschijnlijk zijn steun uit voor de kandidatuur van demissionair premier Mark Rutte om de baas van de Navo te worden. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan neemt dat besluit na een bezoek van Rutte, zeggen bronnen dicht bij Erdogan tegen persbureau Bloomberg.
-
15
Opinie CDA: ‘Wat er ook speelt in Nederland, laat het vooral kinderen zijn’
-
-
-
PREMIUMhaagse zaken
Wilders en Omtzigt zullen figuren à la Hugo de Jonge straks hard nodig hebben in hun kabinet
Politiek verslaggever Hans van Soest schrijft wekelijks over Haagse zaken die ons allemaal aangaan. In deze aflevering: een nieuw kabinet krijgt niks voor mekaar met bange bewindspersonen. -
pandemie
Nieuw plan parlementaire enquête corona: onderzoek duurt drie jaar, Rutte wordt pas in 2026 verhoord
De parlementaire enquête naar de corona-aanpak gaat na felle kritiek in aangepaste vorm alsnog door. Het onderzoek zal in totaal bijna drie jaar duren en gaat zeker 7 miljoen euro kosten. Pas in 2026 beginnen de openbare verhoren van hoofdrolspelers als Mark Rutte, Hugo de Jonge en Jaap van Dissel.
-
PREMIUMinterview
LTO-voorzitter legt zich niet neer bij afschaffing uitzonderingspositie voor mest: ‘Nieuwe wind in Europa’
-
Schoonmaaktip
Lenteschoonmaak voor je tuinset: dit sopje gebruik je het beste om weervlekken uit je kussens te krijgen
Vanaf Koningsdag wordt het weer warmer en dat betekent dat we weer op ons terras gaan zitten. Tijd om die kussens uit de opslag te halen en vlekvrij op de tuinset te leggen. Schoonmaakexpert Marja Middeldorp weet als geen ander hoe je algen-, weer en vetvlekken uit tuinkussens en markiezen kunt krijgen. -
-
Opinie11
Opinie over technologie overheid: ‘Nieuwe post in toekomstig kabinet nodig: minister voor Digitale Zaken’