Na Christchurch is het onmogelijk geen vragen te stellen aan mensen als Baudet en Wilders
Na de aanslag op Charlie Hebdo, ruim vier jaar geleden alweer, probeerde ik in deze krant iets te zeggen over het verband tussen de islam, of religie in het algemeen, en geweld.
De daders zelf waren daar duidelijk over: ze openden het vuur in de naam van Allah. Dat maakte het onmogelijk geen vragen te stellen aan de islam, zoals natuurlijk ook al eerder was gedaan, met name na 11 september.
Het was te gemakkelijk alles weg te wuiven met de mededeling dat de islam een geloof van vrede is, te vaak was dat niet zo. Tegelijkertijd viel niet te ontkennen dat de overgrote meerderheid van de 1,6 miljard moslims inderdaad vredelievend is. Blijkbaar kon één en dezelfde religie tot heel verschillende uitkomsten leiden – en de wereldgeschiedenis toont aan dat dit voor zo’n beetje alle religies geldt, inclusief de atheïstische.
Alles wat mensen raakt, van de idealen van de Franse Revolutie tot de liefde, van de godsdienst tot de communistische utopie, kan verkeren in een nachtmerrie. “De grote levenskrachten hebben zowel een voorkant als een achterkant”, zei theoloog Matthias Smalbrugge daarover. En zo kan ook de verbondenheid met de eigen gemeenschap de vorm krijgen van nationalisme, en nationalisme kan racisme worden, om uiteindelijk – volstrekt geperverteerd – te eindigen in een bloedbad in Christchurch.
Schaduwgestalte
Wie is daar de schuldige? De schutter, hij alleen. Maar als het onmogelijk was na Charlie Hebdo geen vragen te stellen aan de islam, dan is het nu ook onmogelijk geen vragen te stellen aan degenen die het idee van de ‘omvolking’, waar de schutter zich op beroept, hebben geformuleerd of gepropageerd. In Nederland: Thierry Baudet en Geert Wilders.
Nee, ik beweer niet dat ze geweld bepleiten, maar het is evident dat hun liefde voor het eigene de schaduwgestalte heeft gekregen van afkeer van de ander. In navolging van de Franse auteur Renaud Camus (vorig jaar nog aanwezig bij een PVV-demonstratie) verspreiden ze de complottheorie van Le Grand Remplacement: linkse multiculti-aanhangers halen moslimimmigranten binnen om de blanke en christelijke bevolking van Europa (en landen als de VS, Australië en Nieuw-Zeeland) te vervangen.
Baudet heeft het daarbij over een ‘auto-immuunziekte’ van het Westen: “Kwaadwillende, agressieve elementen worden ons maatschappelijke lichaam in ongehoorde aantallen binnengeloodst, en de werkelijke toedracht wordt verdoezeld”. Wilders op zijn beurt zegt dat Nederland is ‘gekaapt’ en dat hij het land gaat ‘terugveroveren’. Het is de taal van de angst, die zich vermomt als strijdvaardigheid. Krachtig, militant, mannelijk.
Maar de werkelijke kracht, die van onbevreesde eigenheid, werd dit weekeinde getoond door Jacinda Ardern, de premier van Nieuw-Zeeland. Ze bezocht de rouwende nabestaanden in Christchurch en beleed de liefde voor de waarden van haar land met volle overtuiging: “Omdat wij diversiteit vertegenwoordigen, vriendelijkheid en mededogen. Die waarden zullen niet wijken door deze aanslag.”
Drie keer per week schrijft Stevo Akkerman een column, waarin hij ‘keiharde nuance’ en het ‘onverbiddelijke enerzijds-anderzijds’ preekt.