Het hapert bij de SP, en de partij strompelt door de campagne

‘We komen vandaag niet voor koffie en vlaai, mochten ze ons dat aanbieden.’ Om de hoek van het hoofdkantoor van Shell in Den Haag deelt SP-voorzitter Ron Meyer zijn vijftig partijgenoten de laatste orders mee. Het doel voor vandaag: ruim 2,5 miljard euro aan klimaatgeld ophalen bij de vervuilende, nietsontziende multinational Shell. De geld- en kruiwagen staan al klaar. ‘We nemen niets van ze aan’, waarschuwt Meyer, ­‘anders dan die 2,5 miljard.’

De campagnestunt bij Shell vat het ­klimaatstandpunt van de SP treffend ­samen. Ja, de wereld is aan het opwarmen en daar moeten we rap iets aan doen – vandaar dat de partij de klimaatwet medeondertekende. Maar de rekening voor het klimaatbeleid moet bij de industrie komen te liggen en niet bij de gewone Nederlander. Het zijn bedrijven als Shell die de aarde al decennia leegzuigen en kaalplukken, zegt de SP. Daarom keerde de partij zich ook tegen het huidige concept-Klimaatakkoord. Daarin ontspringt de industrie volgens de SP de dans, terwijl de burger zich blauw betaalt aan een warm huis.

Voor het grote publiek verdwijnt het onderscheid tussen klimaatwet en Klimaatakkoord al gauw in het campagnegeweld. PVV en Forum voor Democratie maken er handig gebruik van: op sociale media scharen zij de SP bij de partijen die de verhoging van de energierekening op hun geweten hebben. ‘Dat verschil krijgen we moeilijk uitgelegd’, zegt SP-Kamerlid Cem Laçin. ‘We staan achter de klimaatdoelen, niet achter de huidige plannen. Maar dat uitleggen, ja, dat is wel een probleem.’

Niet profiteren

De provencialestatenverkiezingen van 20 maart zijn nog niet die van de Socialistische Partij. In de laatste peilingen van de SP tussen de 5 en 7 zetels in de Eerste Kamer. De score van de vorige keer (9 Eerste Kamerzetels) lijkt niet te evenaren, laat staan te overtreffen. En dat terwijl de randvoorwaarden perfect ogen. Coalitiepartijen D66 en CDA zetten zich schrap voor een flinke smak, terwijl grote concurrent PvdA maar niet uit het ravijn weet te klimmen.

De SP profiteert er niet van. Op zowel klimaat als migratie, twee beeldbepalende thema’s van deze verkiezingen, legt de partij van Lilian Marijnissen het af tegen partijen met duidelijkere – of extremere – standpunten. Niet Marijnissen, maar Jesse Klaver weet zich met zijn GroenLinks te verkopen als hét linkse alternatief voor een eerlijkere en duurzame wereld. Aan de andere zijde van het politieke spectrum dingen PVV en FvD met succes naar de schare kiezers die de instroom van asielzoekers bezorgd beziet en geen heil ziet in kostbaar klimaatbeleid.

Intern is de partij verdeeld en dat wreekt zich. Op de laatste partijraad liepen de gemoederen hoog op over het maken van deals met Afrikaanse landen over asielprocedures buiten de Europese Unie. De partijtop sluit zulke deals niet langer uit. Op de partijraad stemde 41 procent echter tegen een asielprocedure ‘in de regio’, naast de mogelijkheid voor asiel in Europa. Exact hetzelfde percentage stemde in 2015 in de strijd om het partijvoorzitterschap voor Sharon Gesthuizen. Zij verloor van Meyer en stapte vorig jaar op uit onvrede over het asielstandpunt van de SP, maar de breuklijnen zijn intact.

‘Het gaat om de vraag wat voor partij we willen zijn’, zegt Patrick Zoomermeijer, fractievoorzitter van de SP in Zaanstreek. Zijn afdeling zat bij de 41 procent die voor een ruimer asielbeleid pleitte. ‘We hebben niet zo’n duidelijk antiracistisch profiel als we zouden moeten hebben als socialistische partij. Dat sluimert onder deze discussie. Zijn we er alleen voor wat vroeger de oude witte arbeidersklasse was, of spreken we iedereen aan? Het wordt allemaal wat te nauw, en dat voelen veel afdelingen zo.’

Dat zegt ook Aart van Zevenbergen, fractievoorzitter in Rotterdam. ‘De SP moet oppassen dat het niet te bang is voor kritiek van de PVV. Wij durven niet te hard te roepen dat we een ruimhartig vluchtelingenbeleid willen omdat die partij dan meteen reageert met: de SP is een moslimvriendje.’

Rode Ferrari

Het vertrouwen in Marijnissen, die haar eerste landelijke campagne voert als leider van de SP, is binnen de partij groot. Haar pech is dat de (ouderen-)zorg geen grote rol speelt deze verkiezingen. Marijnissen probeert de aandacht wel op de zorg te vestigen: in het RTL-debat, als gasthoofdredacteur bij WNL’s Goedemorgen Nederland, maar ook door het verloren gewaande Nationaal Zorgfonds af te stoffen.

Die inspanning ten spijt wil de zorg maar geen groot nummer worden. Een ludieke campagnestunt, Lilian Marijnissen die samen met BN’ers als Peter van der Vorst rondscheurt in een rode Ferrari, wordt intussen met gemengde gevoelens ontvangen. Op Facebook vragen SP’ers zich af of de bolide past bij een rechtgeaarde socialist. ‘Ach ja, het is een leuk gebbetje’, zegt de Amsterdamse SP-fractievoorzitter Erik Flentge als hij naar de Ferrari wordt gevraagd. ‘Ik ben er niet kritisch op, maar loop er ook niet warm voor.’ Vijf minuten later stuurt hij een sms na. ‘Ik heb zelf meer met een Opel Cadet.’

Voor het Shell-gebouw in Den Haag biedt de woordvoerder van het bedrijf de vijftig luidruchtige SP’ers geen koffie en vlaai aan, maar murmelt slechts wat over échte armoede in Afrika en gaat onder boegeroep weer naar binnen. Dit is dus waar de SP tegen vecht, zegt voorzitter Meyer na afloop, al bezweert hij dat de partij hier niet voor het eigen profiel staat. Hij houdt vertrouwen in een goede uitslag op 20 maart. ‘Als wij nog zichtbaarder worden. Toevallig zijn wij heel goed in campagnevoeren.’