Een steeds populairder idee in de VS: meer belasting voor de rijken
Pak de rijken aan met hogere belastingen. Een meerderheid van de burgers in de VS wil dat, een club van miljonairs – trotse ‘verraders van hun klasse’ – lobbyt er hard voor. Langzaam maar zeker wordt het een politiek thema.
De steenrijke projectontwikkelaar uit New York zou de president kunnen worden van de gewone man. En hij had een geniaal plan bedacht om dat duidelijk te maken. Het was 1999. Donald J. Trump leek serieus mee te willen doen met de verkiezingen. Terwijl hij alvast bijeenkomsten belegde in de sleutelstaat Florida, kwam hij met een opvallend economisch plan: Amerika moest in een paar jaar van zijn hele staatsschuld af. En wie moest die 5,7 biljoen dollar dan ophoesten? De rijken. Als iedereen die meer dan 10 miljoen dollar bezat daar 14,5 procent van zou afstaan, was het al geregeld.
Economisch was dat luchtfietserij, maar politiek best slim, luidde het oordeel destijds. Zonder staatsschuld geen rentebetalingen, en dus lagere belastingen voor iedereen. Dankzij het plukken van wat toen ook al ‘de één procent’ heette.
In de maandag door Trump ingediende begroting is voor belastingverhoging geen plaats. Daarvoor moet je voorlopig nog bij de Democraten zijn
Inmiddels zijn we twintig jaar verder. George W. Bush werd destijds president. De rijken hebben die vermogensbelasting nooit moeten betalen. Ze liepen alleen nog maar verder uit op de rest. Het totale bezit van de minst welgestelde helft van de Amerikanen is nu minder dan wat de drie rijkste mannen van het land – Warren Buffett, Jeff Bezos en Bill Gates – op zak hebben. En de staatsschuld? Die wordt nu geschat op 22 biljoen dollar.
Dat laatste kan mede op het conto worden geschreven van Donald J. Trump, inmiddels toch president geworden. Hij was maar wat trots toen hij vlak voor Kerstmis in 2017 een door de Republikeinen in het Congres aangenomen belastingwet kon ondertekenen. Die verlichtte de lasten voor bedrijven en particulieren – maar met name rijke particulieren.
Verraders
En dat is een schande, vindt Morris Pearl, die zelf rond de tien miljoen dollar bezit. Hij vindt dat rijke Amerikanen juist veel meer moeten bijdragen aan de staatshuishouding. En hij is niet de enige: Pearl is de voorzitter van de Patriotic Millionaires, een club van mensen die zich ongegeneerd ‘verraders van hun klasse’ noemen en al sinds 2010 hun best doen de politiek ervan te overtuigen dat praten over hogere belastingen niet hetzelfde is als vloeken in de kerk.
Sommige van zijn leden drukt het op het geweten dat ze zo veel van hun geld voor zichzelf mogen houden, vertelt hij. En het is inderdaad oneerlijk: “Het is zelfs zo dat mensen die hun inkomen uit investeringen halen, daar minder belasting over betalen dan iemand die precies evenveel verdient, maar dan gewoon als salaris.”
Die gewetensbezwaarden hebben ook wel eens moeite met dat ‘miljonairs’ in de naam van hun club. Maar Pearl wil dat er absoluut inhouden: “Het is beter dat ik ervoor uitkom wat mijn situatie is, en hoe ik daarover denk.”
En wat hij zelf denkt, is dat een hoger belastingtarief voor rijken in het belang van zijn leden is. “Het probleem van Amerika is de grove ongelijkheid. Dat loopt op den duur niet goed af voor de rijken, dat hebben we al op veel plaatsen in de wereld gezien. Er moet een stevige middenklasse blijven, mensen die het zich kunnen veroorloven onze klant te zijn. We hebben leden die rijk zijn geworden door duur ijs te maken of prijzige schoenen. Dat lukt je niet in een land met een paar rijke mensen en een heleboel armen.”
Het ligt voor de hand dat je op bijeenkomsten van de Patriotic Millionaires bijna geen Republikein tegenkomt. Die partij noemt de rijkste Amerikanen consequent ‘banenscheppers’ en wil ze in de watten leggen. Dan zullen ze de economie verder laten groeien doordat ze zullen investeren in nieuwe activiteiten.
Pearl herkent zich er niet in. “Ik heb nooit iets ondernemends gedaan, ben nooit een bedrijf begonnen.” Hij is rijk omdat het hem vanaf het begin gewoon mee zat. “Mijn ouders hebben verstandig gebruik gemaakt van subsidies die er waren op hypotheken en universitair onderwijs. Toen ik naar de universiteit ging, hadden ze daardoor genoeg geld om mij te laten studeren zonder dat ik ervoor hoefde te lenen.”
Daarna ging hij werken in een sector waar hoge salarissen en bonussen worden betaald: Wall Street. Hij eindigde als directielid van investeringsmaatschappij BlackRock. “Mijn vrouw en ik zijn al heel vroeg begonnen van het geld dat we verdienden flinke bedragen opzij te zetten. Na aardig wat jaren van rendement op rendement hebben we zo een zekere mate van welstand bereikt.”
Wegsluizen
Trumps belastingverlaging was een goed idee geweest als de één procent van Amerika meer had geleken op het Republikeinse ideaalbeeld van banenscheppers dan op een nijvere spaarder als Pearl. En als ook het bedrijfsleven zich had gedragen zoals de Republikeinen het bij het aannemen van de wet voor ogen hadden: de meevaller investerend in plaats van hem weg te sluizen naar de aandeelhouders.
Tijdens het debat over die verlaging rekende het Witte Huis voor dat de economie door al dat extra geld extra hard zou groeien. Dat zou, ondanks de lage tarieven, de belastinginkomsten weer laten toenemen. Per saldo zou de staatskas er dus niet of nauwelijks bij inschieten.
Maar inmiddels lijken voorspellingen van sceptische economen en van de Democraten te zijn uitgekomen. Na een korte opleving van de economische groei vorig jaar verdween het effect weer. Volgens het Internationaal Monetair Fonds zijn de VS nu het enige welvarende land waarvan de komende jaren de staatsschuld sneller zal groeien dan de totale economie.
Dat zou de Republikeinen grote zorgen moeten baren – zij zijn tenslotte de partij die graag mag waarschuwen dat de volgende generaties zwaar zullen zuchten onder die schuldenlast. Maar historisch gezien doen ze dat vooral als de Democraten aan de macht zijn. Barack Obama krijgt nog steeds het verwijt dat hij een kampioen bleek in het opdrijven van de staatsschuld. Maar hij had in 2009 dan ook een economie van de ondergang te redden. Het wordt aan de Democraten overgelaten om de kiezers te herinneren aan George W. Bush, die de belastingen verlaagde en twee oorlogen begon.
De schroom voorbij
In de maandag door Trump ingediende begroting is voor belastingverhoging geen plaats. Daarvoor moet je voorlopig nog bij de Democraten zijn. Die zijn helemaal de schroom voorbij om daarover te praten. Waren ze tot voor kort nog bang om voor ‘belastingverhogers en geldsmijters’ uitgemaakt te worden, inmiddels komen er uit alle geledingen van de partij voorstellen om de overheid aan meer geld te helpen.
Bij alle dure plannen die ze hebben op het gebied van gezondheidszorg, sociale voorzieningen en klimaatbeleid klinkt telkens één geruststellende boodschap: niet de gewone kiezer, maar de Amerikanen met de sterkste schouders gaan die extra last dragen.
Het nieuw gekozen Congreslid uit New York Alexandria Ocasio-Cortez pleit voor een inkomstenbelasting met een hoogste schijf van 70 procent, tegen nu 37 procent. Presidentskandidaat Bernie Sanders stelt voor de door de Republikeinen zo goed als afgeschafte erfbelasting weer flink op te schroeven. En presidentskandidaat Elizabeth Warren heeft Trumps oude idee van een vermogensbelasting opgepakt. Al is die lang niet zo draconisch als hij ooit voorstelde: elk jaar 2 procent over alles wat iemand meer bezit dan vijftig miljoen dollar.
Daar zou Morris Pearl van de Patriotic Millionaires dan nog mooi onderuit komen. Maar hij interesseert zich niet voor de details van al die voorstellen. Áls er maar beleid komt dat de rijken aanpakt. “Als Ocasio-Cortez zo enorm links uit de hoek komt, dan schuift de middenpositie ook wat naar links, en zelfs rechts komt een beetje die kant op. Niet zo ver als zij wil natuurlijk, maar wat mij betreft in de goede richting.”
Lange adem
Toch, een belastinghervorming die de ongelijkheid werkelijk vermindert komt er op zijn vroegst pas na 2020. Het gaat niet lukken zolang er nog een Republikeinse meerderheid is in de Senaat, zegt Pearl gelaten.
Eigenlijk is dat vreemd, want onder de Amerikanen is een flinke meerderheid voor het zwaarder belasten van de rijken: 60 procent is er voorstander van. In een recente peiling kon de vermogensbelasting van Warren zelfs bij de helft van de Republikeinse ondervraagden op applaus rekenen.
Maar in het stemgedrag van de Republikeinen in het Congres is die trend niet terug te zien. “De gekozen volksvertegenwoordigers laten zich weinig gelegen liggen aan de mening van hun kiezers”, verzucht Pearl.
Voor een deel komt dat doordat de ongelijkheid tot nu toe niet het allerbelangrijkste onderwerp is voor de Amerikaanse kiezer. Volgens peilingen van Gallup maken ze zich veel meer zorgen over immigratiebeleid en gezondheidszorg. Maar daarnaast hebben, zegt Pearl, veel Congresleden geen idee wat de kiezers in hun district van het onderwerp vinden. “Want die praten niet met iedereen in hun achterban. Ik denk dat ze vooral praten met degenen die ze het meest nodig hebben: de rijken.”
Geld is aandacht
Pearl merkt het zelf maar al te goed: “Senatoren en afgevaardigden bellen me om de haverklap en vertellen me hoezeer ze mijn mening op prijs stellen. Maar het gaat ze er natuurlijk om dat ik bijdraag aan hun campagnes. Dat is een deel van het probleem met de Amerikaanse politiek en met onze politici: ze praten met de rijken en vergeten dat die niet representatief zijn voor hun district.”
De Patriotic Millionaires hebben sinds een paar jaar dan ook hun doelstelling verbreed: ze voeren nu bovendien actie voor het beperken van de rol van het grote geld in de politiek. Maar dat blijkt in de praktijk zelfs voor Democratische politici een brug te ver. Van de presidentskandidaten hebben alleen Bernie Sanders en Elizabeth Warren beloofd dat ze louter van individuele Amerikanen geld zullen aannemen. Maar die twee politici hebben dan ook al een grote, enthousiaste aanhang, waardoor zelfs kleine bedragen, ver onder het wettelijk maximum van 2800 dollar, gaan tellen.
Hun concurrenten die nog wat bekendheid missen, weten dat ze heel wat dure advertentietijd op tv zullen moeten kopen. Zij kunnen geld uit het bedrijfsleven of van rijke Amerikanen met een links hart, naar hen toe gesluisd via speciale actiecomités, eenvoudigweg niet missen.
Lees ook:
Trumps belastingverlaging maakt de rijken nog rijker
Aandeelhouders profiteren het meeste van de belastingverlaging voor bedrijven die president Trump eind vorig jaar ingevoerde. Werknemers krijgen extraatjes, maar die zijn vaak eenmalig.
Nooit eerder betaalden we zo veel belasting
Niet eerder trokken overheden zo’n groot deel van de economie naar zich toe. Nederland zit ruim boven het gemiddelde.