De zorgen over China’s kooplust in Europa zijn absoluut terecht
Als de Chinese president Xi volgende week Italië aandoet, zou dat land wel eens het eerste lid van de G7 kunnen worden dat zich aansluit bij de Nieuwe Zijderoute, beter gezegd het Belt and Road Initiatief (BRI).
Vooral de Vijfsterrenbeweging ziet er wat in. Maar Lega-leider en minister van binnenlandse zaken Matteo Salvini vreest dat zijn land op den duur door China wordt gekoloniseerd. Salvini heeft een punt.
In tegenstelling tot de voormalige Europese koloniale machten is China geen land dat andere landen wil dwingen hun economische en politieke systeem over te nemen. Wel tracht China door middel van de nieuwe zijderoutes enerzijds toegang tot afzetmarkten voor Chinese producten te verkrijgen en anderzijds die landen door middel van bedrijfsovernames en samenwerkingsprojecten technologisch leeg te zuigen. Automobielfabrikanten en hightechbedrijven staan daarom hoog op het verlanglijstje.
Griekse dankbaarheid
Samenwerkingsprojecten op het gebied van havens, vliegvelden en wegen bieden voorts de mogelijkheid om een land politiek aan je kant te krijgen. Dat dit aardig lukt, toont Griekenland aan. Dat land heeft mede onder druk van de economische crisis al moeten accepteren dat de haven van Piraeus in Chinese handen viel.
Uit dankbaarheid voor die Chinese steun is het land bereid zijn stemgedrag in bijvoorbeeld de VN aan te passen. Dat bleek al in 2017 toen de Griekse regering in de VN de veroordeling van de mensenrechtenpraktijken in China blokkeerde. Maar het kersverse Navo-lid Montenegro zou wel eens de eerste echte lakmoestest kunnen worden. Dit land heeft zich te diep in de schulden gestoken met de aanleg, door China, van een overbodige snelweg. Volgens het contract mag China in ruil voor onbetaalde schulden compensatie vragen in de vorm van bijvoorbeeld een haven voor, wie weet, militaire doeleinden.
Het patroon wordt steeds duidelijker: door het BRI kunnen ongezonde afhankelijkheden ontstaan. Dat blijkt ook uit het feit dat BRI-landen steeds minder bereid zijn China te veroordelen als het gaat om mensenrechtenschendingen en pogingen om de Zuid-Chinese Zee, Taiwan en de Senkaku-eilanden onder controle te krijgen. Salvini zal dat laatste mogelijk een zorg zijn, maar zijn zorg over economische en politieke afhankelijkheden zijn absoluut terecht.
Amerikaanse dreigementen
Dat president Trump de plannen van Italië veroordeelt en met tegenmaatregelen dreigt, is ook verklaarbaar. Trump vreest dat de ruim 70 BRI-landen zullen toestaan dat Huawei en ZTE hun 5G-netwerken voor mobiele communicatie over deze landen gaan uitrollen en op die manier een afzetmarkt gaan creëren voor alle apparaten die hieraan gekoppeld kunnen worden, inclusief auto’s die in de toekomst autonoom gaan rijden. Als dat gebeurt, zijn de economische en politieke verliezen voor Amerika niet te becijferen. Juist daarom wil Trump Huawei uit Amerika en Europa verbannen.
Maar in Europa wordt China’s uitgangspositie sterker. De reden is Trump zelf, die niet ophoudt met het bashen van Europa en niet door heeft dat je met bondgenoten moet samenwerken om een vuist te kunnen maken tegen het BRI, 5G en aanverwante technologieën als kunstmatige intelligentie en internet of things. Daardoor krijgt China de ruimte zijn invloed te versterken Landen als Griekenland, Montenegro en Italië kunnen daardoor Amerika voor China gaan inruilen als hun politieke leider.
Historicus Rob de Wijk is oprichter en directeur van het kennisinstituut Den Haag Centrum voor Strategische Studies. Voor Trouw schrijft hij wekelijks over internationale verhoudingen.