Het verhaal achter de 600/303/128 maatregelen uit het klimaatakkoord
Hoe kan het dat maar een deel van de plannen die in het concept-klimaatakkoord zijn afgesproken zijn doorgerekend door de planbureaus? Eerder werd er gesproken over 600 maatregelen, gister werd duidelijk dat er uiteindelijk 128 zijn doorgerekend door het Centraal Planbureau (CPB).
Critici vragen zich nu af of het nu wel duidelijk is wat het klimaatakkoord gaat opleveren en kosten. Dat blijkt minder eenvoudig te beantwoorden dan deze aantallen suggereren.
Verwarring
Allereerst die 600 maatregelen. Zijn dat er daadwerkelijk 600? Op de website van het klimaatakkoord zelf staat weliswaar dat het gaat om 'zeshonderd voorstellen', maar betrokkenen weten niet waar dat vandaan komt.
"Dat aantal herkennen wij niet", zegt Ton Manders, onderzoeker van het Centraal Planbureau dat de plannen heeft doorgerekend. Navraag door het CPB bij het ministerie van Economische Zaken en bij Ed Nijpels, voorzitter van het Klimaatberaad, levert geen antwoord op.
De verwarring blijkt te verklaren: een verschil tussen maatregelen en afspraken. "De planbureaus hebben het hele ontwerp-Klimaatakkoord zo goed als kan doorgerekend", zegt een woordvoerder van het Klimaatakkoord.
"In het ontwerp-Klimaatakkoord staan meer dan 600 afspraken. De maatregelen die de planbureaus hebben doorgerekend bestaan vaak uit meerdere afspraken. Die gaan niet allemaal over geld of kosten en soms over zaken die van belang zijn voor de samenwerking tussen partijen, maar niet relevant zijn voor de doorrekening."
Grofweg 300 maatregelen
De planbureaus zelf houden het op grofweg 300 maatregelen, waarmee ze sinds december aan het rekenen zijn geslagen. Die maatregelen zijn niet kant en klaar aangeleverd, maar hebben de rekenmeesters samen met de betrokken partijen zelf moeten destilleren uit de teksten die ze met het concept akkoord overhandigd hebben gekregen.
Manders: "Wij werken niet op basis van het proza uit het ontwerp-klimaatakkoord, maar op basis van een spreadsheet met maatregelen dat door het kernteam ontwerp-klimaatakkoord is opgesteld." Dat kernteam bestaat uit vertegenwoordigers van de Sociaal Economische Raad en departementen.
Uiteindelijk hebben de planbureaus maar 303 maatregelen kunnen ontdekken in de teksten van het concept akkoord. En dat aantal is niet uit de lucht komen vallen, maar het resultaat van uitvoerig onderling overleg.
Overlappen en opsplitsen
Dat ging als volgt: in de spreadsheet die de planbureaus oorspronkelijk kregen, stonden 68 regels met overheidsinkomsten en -uitgaven, zogenoemde 'budgettaire reeksen'. Daarnaast heeft het Planbureau voor de Leefomgeving gedurende de onderhandelingen aan de klimaattafels in aanloop naar het conceptakkoord zelf ook aantekeningen gemaakt. In deze 'sectorsheets' stonden 125 maatregelen.
Het PBL en het CPB hebben vervolgens samen gekeken naar deze 68 plus 125 maatregelen. Waar overlappen ze, en waar moeten ze worden opgesplitst? Dat leverde, na discussie heen en weer, uiteindelijk 303 maatregelen op.
Dat is het aantal maatregelen waarbij de rekenmeesters vervolgens gekeken hebben of ze die ook daadwerkelijk konden doorrekenen.
Deels niet concreet
Maar, niet al deze maatregelen konden ze ook inderdaad doorrekenen. Een deel valt namelijk af, omdat ze niet concreet genoeg zijn, onvoldoende zijn uitgewerkt, of niet zijn uit te voeren. Sommige maatregelen zijn eigenlijk meer doelen, en kan de overheid alleen helemaal niet afdwingen. Daar valt dan ook weinig aan te rekenen, aldus de rekenmeesters.
Stel je bijvoorbeeld voor dat er in het klimaatakkoord staat dat files opgelost moeten worden, door alle automobilisten gewoon sneller te laten optrekken in het verkeer.
"Dat kun je wel willen als maatregel", aldus Manders, "maar dat gaat niet vanzelf gebeuren. Je hebt een stok of een wortel nodig om iets voor elkaar te krijgen."
Geen adders onder het gras
Het is daarom ook niet zo dat er straks nog allerlei verborgen kosten uit dit klimaatakkoord naar boven komen, zegt Manders. Als een maatregel niet is meegerekend, dan is dat omdat die gewoon niet scherp of dwingend genoeg is. "Dat is geen verborgen adder onder het gras. Het is gewoon niet een concrete maatregel."
Er zouden dus pas meer kosten bij komen, als de partijen aan de klimaattafels straks maatregelen die nu nog te vaag zijn om door te rekenen, wel verder uitwerken. Maar daarvoor is dan dus een nieuwe aanvulling nodig, die niet binnen het huidige klimaatakkoord valt.
Het CPB heeft uiteindelijk alleen die punten doorgerekend, die daadwerkelijk een concrete maatregel bevatten die ook uitgevoerd kan worden en geld zou kosten of opleveren. Dat waren er 128, aldus Manders.