Trekt de industrie echt aan het kortste eind vanwege de CO2-heffing?

De Nederlandsche Bank, een grote groep Nederlandse topeconomen, het IMF, de Wereldbank: velen pleiten voor een heffing op CO₂ om het klimaatprobleem te lijf te gaan. En nu is ook het derde kabinet-Rutte door de bocht. Nederland gaat de uitstoot van kooldioxide duurder maken met een extra taks.

Klimaatminister Wiebes kondigde dat woensdag aan, in reactie op de doorrekeningen van het Klimaatakkoord door de planbureaus CPB en PBL. De door de ‘industrietafel’ zelf bedachte oplossing om onder een heffing uit te komen, een ingewikkeld bonus-malussysteem, is door het PBL overtuigend gefileerd. Dat bouwwerk van boetes en beloningen geeft zoveel ruimte voor wegduiken, juridisch getouwtrek en belangenconflicten dat het zeer onwaarschijnlijk is dat het serieus bijdraagt aan het halen van de uitstootdoelen, aldus het PBL.

Niet verrassend waren de woorden CO₂-heffing amper genoemd, of de industrie schoot al in de verdediging. ‘Een nationale CO₂-heffing kan heel verkeerd uitpakken’, stelt werkgeversorganisatie VNO-NCW. Volgens de metaalondernemers kan de taks leiden tot verlies van bedrijvigheid en banen en verplaatsing van emissies naar het buitenland.

Pijn

Of de industrie, goed voor een kwart van de Nederlandse CO₂-uitstoot, echt het slachtoffer zal worden van eenzijdige Nederlandse klimaatdadendrang, moet nog blijken. Het kabinet spreekt van ‘een verstandige en objectieve CO₂-heffing’ die ‘moet voorkomen dat bedrijven naar het buitenland vertrekken’. Bovendien: ‘De opbrengst van de CO₂-heffing zal gebruikt worden om de industrie te vergroenen’. Veel meer is nog niet helder. Of ‘verstandig’ hetzelfde is als ‘niet te hoog’, is nog niet duidelijk. In ieder geval krijgt de industrie het betaalde geld weer terug. De bonus is al bij voorbaat ingebakken.

De pijn in de portemonnee van de industrie kan dus meevallen. De bedrijfslobby heeft dan de heffing niet weten tegen te houden, die kan nu proberen de taks zo laag mogelijk te houden. De bezwaren van de industrie dat Nederland met eenzijdig beleid banen en bedrijvigheid op het spel zou zetten, lijken in eerste instantie logisch. Nader bekeken is dat veel minder voor de hand liggend, volgens de Nederlandsche Bank (DNB) en Nederlandse economen. De angst is overdreven, stellen zij.

Zo is de energie-intensieve industrie in Nederland nu relatief goed af. Grootverbruikers van energie betalen minder dan kleine bedrijven en huishoudens. Maar ook vergeleken met het buitenland zijn Nederlandse bedrijven goedkoper uit. Het is dus eerder zo dat Nederland nu relatief aantrekkelijk is voor grote uitstoters dan andersom. Dat betekent dat de prikkel om klimaatvriendelijker te gaan produceren, nu laag is.

Terugverdienen

Die stimulans moet omhoog en wel met minstens 50 euro per ton om mee te beginnen om echt effectief te zijn, hebben economen uitgerekend. Nu betaalt de industrie in het Europese emissiehandelssysteem rond de 20 euro per ton broeikasgas. Meer dan twee keer zo veel, helpt dat de industrie om zeep? Helemaal niet, het is onzin dat elke euro die de industrie uitgeeft aan klimaatbeleid verloren gaat. De helft tot driekwart van de maatregelen die de industrie kan nemen, verdient zichzelf terug, becijferde het PBL eerder. Bovendien is die hoge koolstofprijs nodig om bedrijven tot groene innovaties aan te zetten. Die betalen zich eerder uit als vuile productie duurder wordt.

Ook het argument dat Nederland als eenzame held voorop gaat lopen ten koste van de vaderlandse ondernemers, vegen DNB en de economen van tafel. Alle buurlanden willen de doelen van Parijs halen en hebben deels al eigenhandig CO₂-heffingen ingesteld. Dat er meer zullen volgen is zeer waarschijnlijk. Minister Wiebes liet eerder weten een kopgroep te willen vormen met meerdere landen die uitstoot zwaarder beprijzen.

Dat Nederland nu met een CO₂-heffing komt, is een doorbraak. Hoe doeltreffend die zal zijn, valt nog te bezien. Alleen de industrie wordt genoemd - niet andere vervuilende sectoren als de landbouw en het transport - de hoogte is nog onbekend en de opbrengst gaat in zijn geheel terug naar de industrie. Dat laatste is volgens economen niet nodig. Een klein deel kan gebruikt worden om de ontwikkeling van schone technologie te steunen, de rest is beter als ‘klimaatdividend’ aan burgers uit te keren voor het broodnodige draagvlak.

Lees ook:

Nederlandse economen pleiten voor CO2-taks, anders is het klimaatakkoord verloren

De uitstoot van CO2 moet serieus geld gaan kosten, adviseren Nederlandse economen het kabinet. Anders komt gevaarlijke opwarming dichtbij.

CO2-belasting is niet slecht voor de economie

Help je met extra heffing op uitstoot van kooldioxide niet de economie om zeep? Dat valt reuze mee, zegt De Nederlandsche Bank.