Direct naar artikelinhoud
Opinie

De dokter is aan zet bij zorgkosten, maar wel ten bate van de patiënt

Het voorkomen van pijn en leed en alle andere bijwerkingen van (onnodige) operaties, leidde ook tot kostenbesparingen.Beeld Werry Crone

Het idee dat onderzoek alleen maar leid tot meer en duurdere behandelingen in de zorg, klopt niet, betoogt Hugo Heij, emeritus hoogleraar kinderchirurgie. Onderzoek kan er juist toe leiden dat behandelingen worden afgeschaft die onnodig zijn. 

Professor Eerland, chirurg in het Academisch Ziekenhuis Groningen, had in zijn collegezaal een bordje hangen met de tekst: ‘The patient is the center of the medical universe’. Volgens collega Pieter Barnhoorn maakte hij zich daarmee niet alleen schuldig aan het instandhouden, maar ook aan het verspreiden van een mythe (Opinie, 21 februari).

De zienswijze van Barnhoorn dat artsen uit kostenoverwegingen het belang van de individuele patiënt niet centraal mogen stellen, wil ik krachtig bestrijden. Zo’n calculerende dokter zag ik onlangs in een cartoon van Kamagurka in De Groene Amsterdammer – een arts die tegen een vrouw naast het bed van een zieke zegt: “Hij is onbetaalbaar ziek.”

Zeker is de dokter aan zet bij zorgkosten, maar niet door diagnostiek of ­behandeling botweg te weigeren omdat het te duur wordt. Dokters zijn aan zet om door wetenschappelijk onderzoek die (be)handelingen af te schaffen die onnodig zijn. Het idee dat onderzoek alleen maar leidt tot meer en duurdere behandelingen lijkt mij meer een ­mythe dan wat Barnhoorn noemt.

Graag wil ik vertellen over een paar voorbeelden uit mijn eigen vak en ik weet zeker dat andere specialisten uit hun vakgebied soortgelijke voorbeelden kunnen geven.

1. Kostenbesparing door betere diagnostiek. De invoering van de landelijke richtlijn voor acute appendicitis waarbij beeldvormend onderzoek (echografie bij kinderen en zwangeren, CT-scan bij volwassenen) voor de operatie werd vereist, leidde tot een afname van het aantal onnodige operaties (dat wil zeggen gevallen waarbij de blindedarm niet was ontstoken) van meer dan 20 procent naar minder dan 5 procent. Op 16.000 blindedarmoperaties per jaar in Nederland, is de besparing makkelijk te berekenen.

2. In het verlengde van dit onderzoek bleek dat meer dan de helft van de gevallen waarin wel sprake is van acute appendicitis kunnen genezen zonder operatie. Nu wordt een landelijk vergelijkend onderzoek bij kinderen uitgevoerd met veelbelovende uitkomsten.

Zeker is de dokter aan zet bij zorgkosten, maar niet door behandeling botweg te weigeren omdat het te duur wordt

3. Langetermijn-na-onderzoek van mannen die als kind geopereerd zijn voor een niet-ingedaalde zaadbal heeft aangetoond dat de effecten hiervan op de vruchtbaarheid minimaal zijn. Dat betekent niet dat deze operatie onnodig is, wel dat zeer vroege ingrepen (beneden de leeftijd van een jaar), die een hoger risico hebben, uitgesteld kunnen worden. En bij bepaalde vormen die pas op latere leeftijd optreden, kan tot de puberteit gewacht worden – als de bal dan al niet weer spontaan is ingedaald, zoals bij meer dan de helft gebeurt. In totaal gaat het in Nederland om 1 procent van de jongens, zo’n 850 per jaar.

4. Nieuwe technische vindingen kunnen een operatie onnodig maken. Dat is het geval bij tieners met een kippeborst. Voorheen ondergingen zij een grote, pijnlijke operatie, nu worden ze met een op maat gemaakt druk-corset (‘brace’) behandeld. Intussen hebben bijna driehonderd jongens en meisjes met succes de operatiekamer weten te ontlopen.

Op de dokters rust de plicht om hun ­activiteiten en de resultaten daarvan voortdurend kritisch te onderzoeken. Dat dit niet het privilege van de academisch werkende specialisten is, mag blijken uit enkele van de bovengenoemde voorbeelden, die geheel of gedeeltelijk in algemene ziekenhuizen werden onderzocht.

In geen van deze voorbeelden was overigens het aspect van kostenbesparing de aanleiding of reden voor het onderzoek. Het primaire doel was pijn en leed en alle andere bijwerkingen van (onnodige) operaties te voorkomen. De rest was ‘bijvangst’, niet onbelangrijk, al was het maar om pijnlijke keuzes te voorkomen.

Lees ook:

Dokters moeten pijnlijke keuzes bespreken om zorgkosten te beperken

Artsen hebben de sleutel in handen om de zorgkosten te beheersen. Ze moeten verder kijken dan die ene patiënt en pijnlijke keuzes bespreken, aldus Pieter Barnhoorn, huisarts te Leiden.

Verzekeraars: betrek burgers bij keuzes in de zorg, maar informeer ze

Zorgverzekeraars zouden burgers op brede schaal moeten consulteren. Maar informeer die burgers dan eerst goed, bepleiten zorgonderzoekers Rob Baltussen en Leon Bijlmakers van het Radboudumc.