Het mazelenvirus houdt huis op de Filippijnen, met dank aan medisch populisme
Op de Filippijnen is te zien wat er kan gebeuren als een land onder de kritische vaccinatiegrens valt. Dit jaar alleen zijn er al honderden sterfgevallen door de mazelen.
Het aantal doden loopt naar de driehonderd, meer dan de helft van hen zijn kinderen onder de vijf jaar. Dat zijn de officieel geregistreerde doden door mazelen op de Filippijnen sinds begin dit jaar. De eilandengroep heeft door de mazelenepidemie nu al meer doden te betreuren dan in heel 2018. En in dat jaar was er al een dramatische stijging ten opzichte van 2017.
Het aantal besmette Filippino’s is veel groter dan het aantal doden; het zijn er volgens officiële cijfers op dit moment zo’n 16.000. Dat getal doet de Filippijnse overheid, de Wereldgezondheidsorganisatie WHO en het Rode Kruis vrezen dat de epidemie verder aanzwelt. Die vrees wordt versterkt door een ander getal: de vaccinatiegraad. Die is op de Filippijnen in enkele jaren gekelderd, volgens sommige schattingen tot onder de 60 procent.
Onhaalbaar
Het mazelenvirus is zeer besmettelijk. Om een samenleving ertegen te beschermen moet je, volgens de WHO, zorgen dat ten minste 95 procent van de kinderen is ingeënt. Dat is op een eilandenrijk als de Filippijnen logistiek vrijwel onhaalbaar, maar het land zat dicht in de buurt van dat getal. Tot 2017. In dat jaar kwam er rumoer over een ander besmettelijke ziekte: dengue, knokkelkoorts.
Dengue was een nieuw gevaar, en de Filippijnse overheid startte een inentingsprogramma met Dengvaxia, een vaccin van farmaceut Sanofi-Pasteur. De fabrikant publiceerde in 2017 nieuwe schattingen van het risico dat iemand die nooit met het het Dengue-virus in aanraking was geweest, ziek zou kunnen door het vaccin. Dat risico was bekend, maar bleek iets hoger dan gedacht.
De situatie doet denken aan de Zuid-Afrikaanse oud-president Mbeki, die zei dat aids te genezen is met bieten en knoflook
De Filippijnse gezondheidsautoriteiten legden de inentingscampagne stil om het risico te onderzoeken. Er werden veertien sterfgevallen gemeld, die in verband werden gebracht met het vaccin. Na onderzoek bleek dat onjuist; in geen van de gevallen was het vaccin oorzaak van het overlijden.
Voor het ministerie van gezondheid was daarmee de zaak afgedaan, maar niet voor het Openbaar Ministerie, dat een eigen onderzoek begon, omdat het corruptie vermoedde in de medische wereld en omdat het naar eigen zeggen wilde opkomen voor ouders, die onder verdachte omstandigheden hun kind hadden verloren.
Medisch populisme
Door het optreden van het OM werd Dengvaxia een schoolvoorbeeld van medisch populisme, schrijven de Filippijnse onderzoeker Gideon Lasco en zijn Australische collega Nicole Curato in vakblad Social Science & Medicine. Een medisch populisme dat te vergelijken is met de Zuid-Afrikaanse oud-president Mbeki die zijn volk ooit verzekerde dat aids helemaal niet wordt veroorzaakt door een virus, en bovendien te genezen is met bieten en knoflook.
De uitlatingen van het Filippijnse OM veroorzaakten een dramatische daling van het vertrouwen in vaccins in het algemeen, schrijven Lasco en Curato. Op de vraag of het belangrijk is je kind in te enten zei in 2015 93 procent van de Filippino’s ‘ja’. In 2018 was dat percentage gedaald naar 32 procent. De vaccinatiegraad van Filippijnse kinderen volgde deze val.
De gezondheidsautoriteiten hebben in samenwerking met de WHO en het Rode Kruis nu massale vaccinatieprogramma’s in gang gezet. “Het is onacceptabel dat kinderen anno 2019 doodgaan aan mazelen”, zegt Richard Gordon, voorzitter van het Filippijnse Rode Kruis, “We werken aan het herstel van vertrouwen in vaccinaties, zodat weerloze kinderen niet langer onnodig sterven.”
De Nederlandse afdeling van het Rode Kruis heeft een bijzonder rol hierin: data. Het datateam van het Nederlandse Rode Kruis verzamelt alle beschikbare gegevens over besmettingen, overlijdens, vaccinatiegraad, maar ook over bevolkingsdichtheid en armoede. Met alle data worden risicokaarten gemaakt. Die kaarten kunnen hulpverleners ter plekke helpen te beslissen welke gebieden ze voorrang moeten geven om de epidemie te beteugelen.
Lees ook:
Hoge sterfte in Europa door mazelen, WHO slaat alarm
In de eerste helft van 2018 stierven in Europa 37 mensen aan de mazelen, vooral door een te lage vaccinatiegraad.
Is verplicht vaccineren dé oplossing voor de uitbraak van mazelen?
De mazelen zijn aan een verontrustende opmars bezig, met uitbraken in veel Europese landen en talloze doden tot gevolg. Veel landen gaan over tot verplichte vaccinatie, maar zo’n systeem kent ook veel tegenstanders. Is zo’n prikplicht dé oplossing?