Draag en aanvaard datgene wat je toevalt in het leven

Telkens weer worden we gedwongen die idealen te definiëren en te rangschikken. Drie voorbeelden passeerden deze week de revue. Discriminatie van moslims. Miljonairsbelasting. Kunstmatige inseminatie voor lesbische of alleenstaande vrouwen in het basispakket. Het lijken totaal verschillende onderwerpen, maar telkens is het een vraagstuk van gelijkheid. En in hoeverre aan de eis kan en moet worden toegegeven.

Discriminatie kwam aan de orde in een stuk van de bekende socioloog Ruud Koopmans. Die stelde vorige week in Letter & Geest dat er wel discriminatie is van moslims, maar lang niet zo ‘erg’ als wordt gedacht. Discriminatie is onderscheid maken op onwettige gronden, meestal vanuit een vooroordeel. Koopmans zegt nu – als ik zijn stuk goed heb begrepen – dat moslims zelf hun kansen op de arbeidsmarkt verkleinen door vast te houden aan eigen culturele gewoonten. 

Afromen

Met andere woorden: ze moeten niet klagen. Doorgeredeneerd maken de culturele gewoonten van de moslimgemeenschap het de beter geïntegreerde leden daarvan moeilijk het vooroordeel te doorbreken. Gelijkheid wordt enerzijds niet nagestreefd door de moslimgemeenschap maar anderzijds wel opgeëist.

Rob Jetten kwam deze week met een verrassende wending naar links van D66, een begrijpelijke keuze met de vinger op de pols van de huidige ­verongelijkte tijd. Gelijkheid op het gebied van inkomen is het ideaal, maar ongelijkheid is de praktijk. Piketty zei het al, Bas van Bavel bevestigde de historische tendens: de duivel schijt inderdaad op de grote hoop die voor de deur van een handvol gelukkigen ligt. Iedereen weet dat het afromen van die hoop geen waanzinnig positieve gevolgen heeft voor de staatskas, maar het kan het gevoel van rechtvaardigheid bij de massa loontrekkers een opkontje geven. 

We weten heus wel dat intelligentie, handigheid, schoonheid, geluk en geld per definitie niet eerlijk verdeeld zijn en dat de grote massa gewoon aanmoddert en het hier in Nederland eigenlijk he­lemaal niet slecht heeft, maar we willen heel graag dat de echt bevoorrechten voelen dat hun privileges onverdiend zijn en dat daar dus een sanctie voor geldt. Het is een speldenprik die heel even ‘au’ moet doen.

Basispakket

Ten slotte kwamen lesbische en alleenstaande vrouwen in opstand omdat strikter de hand wordt gehouden aan regels, waardoor hun pogingen zwanger te raken niet meer uit het basispakket betaald worden. Des te erger omdat door diezelfde regels de kinderwens aan heteroseksuele stellen financieel wel gegund wordt. Hier doet zich iets merkwaardigs voor. Ik hoor de protesterende vrouwen niet spreken over een ongelijkheid die misschien nog schrijnender is. Mannelijke homoseksuele stellen met een kinderwens zijn afhankelijk van een draagmoeder, en haar service zit in geen enkel basispakket.

Het protest geldt in feite de ongelijkheid van het lot. Het leven zelf behandelt ons nogal willekeurig: je blijkt lesbisch te zijn of geen partner te kunnen vinden. Daartegen is de mensheid met inzet van technologie en regelgeving in verzet gekomen. Dat kan zo ver gaan dat een alleenstaande vrouw met kinderwens nu zegt dat ‘haar een kind is afgenomen’. Het lot is nogal ongevoelig voor protest en dus moet de medemens het ontgelden. Iedereen kan proberen een kind te adopteren of mede te verzorgen, maar ‘eigen’ staat kennelijk nog altijd hoog aangeschreven.

Stoïcijnse aanvaarding

Het voorkomen en verhelpen van onrecht lijkt mij een belangrijk goed in onze maatschappij. Maar ik zou ook willen pleiten voor het dragen en aanvaarden van je lot, datgene wat je toevalt in het leven. Voor een deel is dat lot gunstig, voor een deel ongunstig. Dat een mens probeert dat lot zodanig te buigen dat hij geen last heeft van de problematische onderdelen is begrijpelijk. We bestrijden ziekten, we verzekeren ons tegen schade, we bewonderen het talent van anderen.

Een zekere stoïcijnse aanvaarding van wat zich moeilijk laat buigen of veranderen geeft je meer kans op levensgeluk dan de permanente verongelijktheid om wat je niet hebt.

Nelleke Noordervliet (Rotterdam, 1945) schreef meerdere romans, novelle’s en theaterstukken. In 2018 won ze de Constantijn Huygens-prijs voor haar gehele oeuvre. In haar column in Trouw bespiegelt ze tweewekelijks op de actualiteit.