Er heerst onrust binnen de SP over migratiestandpunt

Lilian Marijnissen kwam er onlangs over vertellen bij ‘Jensen’, WNL en ‘Buitenhof’. “Ik ben erg voor mensen helpen”, lichtte de fractievoorzitter het vluchtelingenstandpunt van de SP toe op de bank bij Robert Jensen, “maar ik geloof niet dat het helpt dat iedereen dan hierheen komt.”

In aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen van 20 maart en de Europese verkiezingen in mei spreekt de SP zich stevig uit over vluchtelingen en migratie. De partij sluit vluchtelingendeals met Noord-Afrikaanse landen, bedoeld om migranten mondjesmaat in Europa toe te laten, niet langer uit. Die koerswijziging leidt tot onrust bij de achterban.

Toen de partijraad eind februari de migratieparagraaf in het Europees programma besprak, concludeerde Pieter Schol, voorzitter van de afdeling Rotterdam, dat de SP ‘bereid is om deals te sluiten met dictators’. Er ontstond een felle discussie, die uitmondde in een spannende stemming: 384 leden stemden voor de passage in het programma, 269 tegen.

Scherp zetten

Binnen de partij pleit ‘De Groep’, waarvan niet alle initiatiefnemers zich bekendmaken, voor een ‘ruimhartig en menswaardig’ asielbeleid. Dik 250 SP-leden ondertekenden het manifest van De Groep. Daarnaast stapten de afgelopen maanden enkele raadsleden die zich niet langer konden vinden in de asiel- en integratiekoers uit de partij.

“Ik wilde de boel even scherp zetten”, zegt Pieter Schol ruim een week later over zijn uitlatingen tijdens de partijraad. De afdeling Rotterdam geldt als de luis in de pels van de partij, die ervoor waakt dat het vluchtelingenstandpunt verrechtst. “Dit soort zaken ligt in Rotterdam gevoeliger”, licht fractievoorzitter Aart Zevenbergen toe. In een stad met meer dan 170 nationaliteiten is volgens hem van angst voor migranten en vluchtelingen minder sprake.

De Rotterdammers zien de partij opschuiven sinds Marijnissen het fractievoorzitterschap overnam van Emile Roemer. Al vlak na haar aantreden in 2018 kondigde zij die koerswijziging aan. In de Volkskrant zei zij niet principieel tegen vluchtelingendeals te zijn. Schol: “Roemer was wat softer, Lilian gaat voller op het orgel.” Niettemin roemt hij het ‘lef’ van de partijleider, omdat ze een breder geluid wil vertolken. “Het denken moet niet stilstaan.”

Volgens de asielwoordvoerder in de Kamer, Jasper van Dijk, is er helemaal geen sprake van een andere koers. “Wel zijn Lilian en ik ons standpunt meer gaan uitwerken.” De SP staat niet afwijzend tegen overeenkomsten met Noord-Afrikaanse landen, omdat die mogelijk kunnen voorkomen dat vluchtelingen in gammele bootjes op de Middellandse Zee om het leven komen, zegt Van Dijk. “Bij voorbaat sluiten we afspraken met Afrikaanse landen niet uit. Maar we zullen zeker geen deals met dictators sluiten.”

Gezien de omgang met de mensenrechten in de meeste Noord-Afrikaanse landen, kan van deals met de regimes daar voorlopig moeilijk sprake zijn, erkent Van Dijk.

Smerig

De vorige asielwoordvoerder van de fractie, Sharon Gesthuizen, noemde de deal die de EU in 2016 met Turkije sloot nog ‘smerig’. Zij diende vaak moties in voor een humaner vluchtelingenbeleid. In 2015 verloor zij nipt de strijd om het partijvoorzitterschap verloor van Ron Meyer en vorig jaar stapte ze uit de SP vanwege het vluchtelingenstandpunt. Ze is nu lid van GroenLinks.

Zulke verdeeldheid als bij de stemming van de migratieparagraaf op het congres is nieuw voor de partij, zegt zij. “Tijdens de campagne voor het voorzitterschap ging ik veel het land in. Dat was tijdens de vluchtelingencrisis, dus het ging vaak over asiel en migratie.” Gesthuizen kreeg een enkele keer kritische vragen van mensen die zich zorgen maakten over de komst van grote aantallen vluchtelingen. “Vaak kon ik hen overtuigen. Je moet heel genuanceerd durven zijn. Zo’n felle discussie als er blijkbaar op de partijraad is geweest, heb ik binnen de partij niet meegemaakt.”

Volgens Gesthuizen is er wel degelijk sprake van een koerswijziging. “Als je dit soort deals wilt, dan moet er in die landen een rechtsstaat zijn, inclusief een vrije pers. En de opvang moet goed geregeld zijn. Daarom vond ik de Turkijedeal ook zo ingewikkeld.”

In haar beginjaren was de SP vaak kritisch over migratie; nieuwkomers zouden zorgen voor verdringing op de arbeidsmarkt. Met een pleidooi voor werkvergunningen voor Oost-Europeanen stoffen de socialisten dat oude standpunt af. Van Dijk noemde de multiculturele samenleving recent mislukt.

Mislukt als politiek ideaal, licht hij die uitspraak toe. “Een samenleving waarin veel culturen samenleven is een feit. En een groot deel van de migranten hier is geslaagd, vaak ondanks het integratiebeleid. Maar veel groepen leven gesegregeerd.”

Ondanks al haar media-optredens lukt het Marijnissen nog niet om de SP te laten stijgen in de peilingen. Bij de Provinciale Statenverkiezingen dreigt een fors verlies. Politicologen en ook opiniepeiler Maurice de Hond wijzen erop dat er een groot electoraal potentieel is voor een sociaal-economisch linkse partij, die sociaal-cultureel een rechtse agenda voert. Dus: een partij die een stevige verzorgingsstaat combineert met een streng toelatingsbeleid. Probeert de SP in dat gat te springen?

“Ik ben niet bezig met Maurice de Hond”, zegt Van Dijk desgevraagd. “Wij gooien de deur niet op slot voor vluchtelingen, de SP staat pal voor mensen in nood.” Bovendien was er op de partijraad vooral discussie over één paragraaf, zegt hij, over een complex onderwerp. “Vrijwel alle partijen voeren discussie over hoe ze moeten omgaan met vluchtelingen.”

Lees ook: 

Lilian Marijnissen: Alleen boos doen is geen oplossing

Met de komst van SP’er Lilian Marijnissen naar het Binnenhof zet de dynastie van Oss zich voort. Als ‘dochter van’ zijn de verwachtingen hooggespannen. ‘Ik probeer me niet door die naam te laten leiden.’