Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.
Bekijk hele krant

NRC Handelsblad

Politiek landelijk

Interview

‘Trudeau wil wel selfies met inheemsen, niet hun waarden’

Canada De Canadese regeringscrisis na het vertrek van een vrouwelijke, inheemse minister toont dat de verzoeningsagenda van premier Trudeau in de praktijk weinig voorstelt.

Premier Trudeau sprak donderdag op een persconferentie over de crisis.
Premier Trudeau sprak donderdag op een persconferentie over de crisis. Foto Lars Hageberg/AFP

Niigaan Sinclair is ontstemd over de hevige politieke crisis rond de Canadese premier Justin Trudeau. De docent Inheemse Studies aan de Universiteit van Manitoba in Winnipeg ergert zich aan de gang van zaken rond het ontslag van Jody Wilson-Raybould, van 2015 tot begin dit jaar minister van Justitie in het kabinet-Trudeau.

Haar vertrek en de controverse die dat heeft ontketend laten, volgens Sinclair, bovenal één ding zien: dat de agenda van verzoening met inheemse bevolkingsgroepen waar de Canadese premier een prioriteit van heeft gemaakt, in de praktijk weinig voorstelt. „Verzoening is prima zolang inheemse mensen glimlachen en met hem poseren voor selfies”, stelt Sinclair, zelf lid van de Anishinaabe-bevolking. „Maar het is een probleem als we onze waarden en onze principes meebrengen.”

De affaire over politieke inmenging in de rechtsgang, het eerste grote schandaal voor Trudeau, is volgens Sinclair bovenal „een inheemse kwestie”. Want Wilson-Raybould is „opgestaan voor haar inheemse waarden”, betoogt hij. „Dat zegt ze zelf, daar is het haar om te doen.”

Zijn woorden over verzoening zijn dun. Zodra een inheemse persoon tegen hem ingaat, wordt ze opzij geschoven

Niigaan Sinclair, docent Inheemse Studies over premier Trudeau

Wilson-Raybould, de eerste inheemse vrouw die minister van Justitie werd, stapte in februari op uit protest tegen wat zij heeft omschreven als aanhoudende, „ongepaste druk” door hoge regeringsfunctionarissen rond Trudeau om een groot ingenieursbedrijf te ontzien bij strafvervolging wegens vermeende corrupte praktijken in het Libië van de voormalige leider Gaddafi. Ook een collega-minister, Jane Philpott, nam deze week ontslag wegens de affaire – een zware klap voor Trudeau, die dit najaar hoopt te worden herkozen.

Principes van het Grote Huis

Wilson-Raybould, een inheemse leider van de Kwakwaka’wakw-bevolking aan de Canadese westkust, beriep zich op haar inheemse achtergrond toen ze vorige week haar verhaal deed over de zaak tegenover de Jusitiecommissie van het parlement in Ottawa. Elf regeringsfunctionarissen hebben vorig najaar geprobeerd haar te overreden bouwbedrijf SNC-Lavalin een schikking te bieden, in plaats van het bedrijf juridisch te vervolgen, verklaarde ze.

Wilson-Raybould, die als procureur-generaal het laatste woord had, hield voet bij stuk. „Ik kom van een lange lijn van vrouwelijke stamhoofden”, zei ze aan het einde van haar relaas. „Ik ben een verteller van de waarheid, in overeenstemming met de wetten en tradities van ons Grote Huis”. Met die verwijzing naar inheemse rechtsprincipes verwees ze naar structuren waarin in het verleden meerdere families samenleefden. Nu staat het Big House in haar cultuur voor een plaats van samenkomst voor ceremonies en collectieve besluitvorming.

„Ze heeft de waarden van het Grote Huis naar het grootste huis van Canada gebracht”, zegt Sinclair. „Simpel gezegd gaat het daarbij om mensen boven winstbejag, gemeenschap boven individu, het land boven exploitatie.” Wilson-Raybould zag volgens Sinclair de corruptie waarvan SNC-Lavalin wordt beschuldigd, „en zei ‘genoeg is genoeg’. We hebben genoeg gehad van uitbuiting en mensen die de wet niet volgen.”

Probleem voor vertegenwoordigers van de inheemse bevolking van Canada, die Wilson-Raybould veelal steunen, is dat het erop lijkt dat ze voor haar houding door Trudeau is bestraft: in januari werd ze gedegradeerd tot minister van Veteranenzaken. „Zodra een inheemse persoon tegen hem ingaat, wordt ze opzij geschoven”, concludeert Sinclair. Volgens de premier had de wissel niets te maken met SNC-Lavalin, een lezing die woensdag werd onderschreven door zijn voormalige topadviseur Gerald Butts tijdens zijn getuigenis over de kwestie.

Lees ook deze analyse over de crisis: een flinke kras op Trudeaus modelregering

‘Dunne woorden’

De reactie op de handelwijze van Wilson-Raybould past volgens Sinclair echter binnen de Canadese geschiedenis, waarin inheemse bevolkingsgroepen vaak zijn benadeeld ten gunste van financiële belangen. „Canada heeft altijd gekozen voor geld boven inheemse mensen”, zegt hij.

Trudeau beloofde een drastisch andere aanpak toen hij in 2015 aan de macht kwam. Verzoening met inheemse bevolkingsgroepen is een topprioriteit van zijn regering die hij vaak uitdraagt. Hij heeft meerdere initiatieven ondernomen, bijvoorbeeld om alle inheemse reservaten van schoon drinkwater te voorzien en kinderarmoede uit te roeien. Ook heeft hij een openbare enquête ingesteld naar de moord op en vermissing van een groot aantal inheemse vrouwen – wat zijn voorganger weigerde.

Sinclair heeft gemengde gevoelens over de inheemse beleidsagenda van Trudeau. „De bedoelingen zijn goed, en ik geloof echt dat de premier en zijn kabinet verandering willen brengen”, zegt hij. „Maar ondertussen handelen ze op dezelfde wijze als Canada de afgelopen 150 jaar heeft gedaan: op een hele hiërarchische, dominerende manier.”

Ik denk niet dat dit een kwestie is van corruptie van zijn kant. Het is een kwestie van naïviteit

Sinclair over Trudeau

Agenda van verzoening

Wilson-Raybould was, als eerste inheemse minister van Justitie, het prominentste gezicht van Trudeaus agenda van verzoening. Ze committeerde zich aan verandering van binnenuit, ondanks een diep wantrouwen van veel inheemse mensen tegenover de federale regering. Als eerste inheemse vrouw die uit die functie is ontheven is ze echter symbool geworden voor ambitieuze beloftes die niet zijn waargemaakt. „Zijn woorden over verzoening zijn dun”, vindt Sinclair.

Niet alle leden van de inheemse bevolking van Canada zijn het daarmee eens. Hoewel Wilson-Raybould veel steun krijgt, zijn er ook inheemse vertegenwoordigers die benadrukken dat verzoening niet afhangt van één persoon, en dat het werk doorgaat. „Als Wilson-Raybould en andere mannen en vrouwen als zij actief blijven op het nationale toneel en de integriteit tonen die we nodig hebben voor deze reis, zal er verandering komen”, schreef een groep inheemse senatoren in februari.

Sinclair hoopt dat Trudeau „verantwoordelijkheid neemt voor wat er is gebeurd”, besluit hij. „Ik denk niet dat dit een kwestie is van corruptie van zijn kant. Het is een kwestie van naïviteit.”