De Franse president Macron publiceerde deze week een open brief aan Europese burgers die in 28 Europese kranten werd afgedrukt, waaronder de NRC. In de brief haalt hij fel uit naar de politieke verleiders die het Engelse electoraat met valse voorwendselen zo gek hebben gekregen om in 2016 voor uittreding uit de Europese Unie te stemmen.
Volgens Macron wordt het Europese project echter niet alleen bedreigd door nationalistische populisten, die, in zijn woorden, zelfdestructie zonder alternatief beloven, maar ook door de zelfgenoegzaamheid van het establishment zelf. Burgers voelen zich in de steek gelaten door een elite die Europa gelijkstelt met een Interne Markt waar alle nationale rechten en beschermingen voor moeten wijken. En vragen om een Europa dat meer doet om de waarden waarop het is gebaseerd, vrijheid, bescherming en vooruitgang, te garanderen; Europa is meer dan een Interne Markt.
En dan vervolgt Macron zijn brief met een korte samenvatting van de lijst met voorstellen voor de verdere verdieping van Europa die hij ook al in zijn Sorbonne-lezing van 29 september 2017 lanceerde: een Europees leger, aanscherping van het Schengenverdrag, een Europees minimumloon, burgerpanels om de Europese democratie verder te verdiepen en een grotere rol van de Europese instellingen bij het klimaatneutraal maken van de Europese economie.
Ik zal niet verhelen dat ik hier weinig gecharmeerd van ben. Het Europa van het Verdrag van Lissabon is een neoliberaal Europa, dat op de maat van het grootkapitaal is gesneden en doelbewust zo ondemocratisch mogelijk is gehouden. Daardoor leidt elke uitbreiding van de bevoegdheden van de Europese Unie per definitie tot minder nationale soevereiniteit en dus tot minder democratische controle en zeggenschap. Die zijn immers alleen op nationaal niveau te vinden – hoe onvolkomen ook, met zijn periodieke verkiezing van een nieuwe politieke elite.
Ronduit verontrustend vind ik Macrons voorstel om een Europees Agentschap voor de Bescherming van de Democratie te lanceren. De deskundigen van dit agentschap zouden lidstaten moeten helpen bij het bestrijden van cyberaanvallen en de verspreiding van gezagsondermijnend nepnieuws moeten tegengaan.
Het is er een uit de categorie ‘oorlog is vrede’, ‘vrijheid is slavernij’ en ‘onwetendheid is kracht’. Democratie verdedigen door de veelheid aan meningen te beperken tot meningen die de goedkeuring van een Europees agentschap kunnen wegdragen – je moet maar durven. Het riekt meer dan een beetje naar een Europese gedachtepolitie die wel even gaat bepalen welke standpunten door de beugel kunnen en welke niet. En hoort eerder in een dictatuur thuis dan in een democratie.
En dan lees je een alinea verder dat Macron (net als Juncker of Draghi overigens) zelf ook niet vies is van een leugentje meer of minder. Halverwege zijn brief heet het dat de euro lidstaten heeft beschermd tegen de financiële crisis. Dat is pertinente onzin. De euro heeft het risicobesef van bankiers en beleggers juist verdoofd en daarmee kolossale kapitaalstromen van Noord naar Zuid en van productieve naar speculatieve sectoren (huizen en aandelen) op gang gebracht en is dus medeoorzaak van de financiële crisis geweest.
Bovendien verbood de euro progressief begrotingsbeleid, waardoor de economische prestaties van de eurozone ver zijn achtergebleven bij die van de Verenigde Staten en Groot-Brittannië, om maar te zwijgen van die van EU-lidstaten die zo wijs zijn geweest om niet tot de euro toe te treden. Met dramatische gevolgen voor de welvaart en het welzijn van burgers.
Op 22 november vorig jaar, vijf dagen na het begin van de protesten van de gele hesjes, toen honderdduizenden boze Fransen pleinen en rotondes hadden bezet, verwelkomde Macron twee journalisten van Le Monde in zijn ambtswoning. Niet om het te hebben over de oorzaken van het electorale ongenoegen, over de wijsheid van accijnsverhoging voor de armen en belastingverlaging voor de rijken of over zijn dalende populariteit. Maar om ze een rondleiding te geven door zijn ambtswoning, waar de renovatie van de eetzaal, onder leiding van zijn vrouw, naar verwachting ruim een half miljoen euro gaat kosten. Vol trots verhaalde Macron van een vloerkleed van drie ton, dat zijn vrouw zojuist bij een Frans bedrijf had besteld, onder het motto: dit is het moment om te investeren in de Franse economie.
Weet u ook weer van wie die ogenschijnlijk meelevende voorstellen afkomstig zijn: van de zonnepresident.
