Critici van Salvini ontdekken met hoeveel ze zijn

„Dit doet me echt wat, te weten met zijn hoevelen we zijn. Ik ben geëmotioneerd. Italië is niet alleen maar Salvini, niet alleen maar haat en angst. Je kan zeggen dat we wakker zijn geworden, na een jaar in coma. Het wordt tijd dat we ons laten horen.”

Pasquale Troia, volle grijze baard, gekleurde baret, houdt maar niet op met praten, zo blij is hij. De universitair docent religie is een van honderden mensen die naar dit vale pleintje in Tufello, een volkswijk in het noorden van Rome, zijn gekomen voor een geïmproviseerde stemming – het ‘stemhokje’ is een op zijn kant gezette kartonnen doos waarvan een zijkant is weggesneden. Officieel gaat het om de vraag wie de nieuwe leider moet worden van de centrum-linkse Democratische partij. „Die vraag interesseert me niet eens zo veel”, zegt Troia. „Het gaat erom dat we tegen de regering zeggen: zo is het genoeg.”

Het aantal racistische incidenten is de afgelopen drie jaar sterk toegenomen

Overal in Italië is zondag op deze losse manier gestemd. Voorzichtig hadden de organisatoren gezegd te hopen op één miljoen mensen. Het zijn er , buiten verwachting, veel meer geworden: 1,6 miljoen. „Hier aan meedoen is voor mij een daad van verzet”, zegt Mariapia Simonetti. Haar vriendin Ida Zero knikt en verwijst ook naar de enorme demonstratie zaterdag in Milaan, toen tienduizenden mensen (volgens de organisatoren meer dan tweehonderdduizend) protesteerden „tegen de politiek van angst en de cultuur van discriminatie”. Dat „heeft ons een duwtje gegeven, laten zien dat we niet alleen zijn”, zegt Zero.

Racistisch 'sociaal experiment'

Op 4 maart 2018 werden de parlementsverkiezingen gehouden die zouden leiden tot een regering van louter populisten: Lega (toen 17 procent, antimigratie) en Vijfsterrenbeweging (toen 32 procent, anti-elite). Hun tegenstanders hebben maandenlang zonder veel verweer toegekeken hoe Lega-leider Salvini met zijn xenofobe agenda steeds meer de toon zet. Precies een jaar later zijn, zaterdag in Milaan en zondag overal in Italië, mensen in actie gekomen om „een ander idee van Italië” uit te dragen, schreef la Repubblica.

Het toegenomen racisme staat daarbij hoog op de lijst. Volgens verschillende bronnen is het aantal racistische incidenten de afgelopen drie jaar sterk toegenomen. Incidenten met fysiek geweld, volgens de hulporganisatie Lunaria: 27 in 2016, 46 in 2017, 126 in 2018.

Een recente zaak speelde in Foligno, Midden-Italië. Een onderwijzer uit groep zes zette een Nigeriaans meisje voor de klas: kijk eens hoe lelijk ze is, net een aap. Een paar dagen later deed hij iets vergelijkbaars met haar broertje, uit groep zeven. ‘Een sociaal experiment’, was zijn verweer.

Socioloog Marzio Barbaglia stelt dat er al jaren wat broeide in Italië , een gevoel van onbehagen door gestegen migratie. „Maar de indruk is dat er eerst bij de meerderheid van onze medeburgers een grotere zelfcontrole was”, zei hij tegen la Repubblica. „Als racist worden afgeschilderd werd als een grove belediging ervaren. Met Matteo Salvini, minister van Binnenlandse Zaken, die een politieke lijn uitzet die vijandig staat tegenover het fenomeen migratie in het algemeen, merken we dat het klimaat aan het veranderen is. Je moet toegeven: velen schrikken er niet meer voor terug om te laten zien dat ze xenofoob zijn.”

Permanente campagne

Het onbehagen dat zaterdag en zondag voor iedereen zichtbaar werd, heeft niet alleen met racisme en xenofobie te maken. Het gaat ook over ministers die permanent op campagne lijken te zijn in plaats van te besturen. Politiek die wordt bedreven via Facebook, Twitter en selfies, nonchalance over de enorme staatsschuld .

„Deze regering breekt met Italiaanse tradities van verdraagzaamheid en tolerantie’’, zegt Antonio Canu, schrijver en milieuactivist, op het pleintje in Tufello. „Het onbehagen is groter dan de opkomst vandaag laat zien. We moeten een nieuw netwerk vormen.”

Lees ook: 'Populist Salvini heeft het tij mee, dat wil zeggen: voorlopig'

Of dat lukt met die nieuwe partijleider die zondag is gekozen, Nicola Zingaretti, is nog maar de vraag. Uit gesprekken met Romeinen die zijn gaan stemmen, blijkt dat geen van Salvini’s politieke tegenstanders de woorden of de ideeën hebben gevonden voor een nieuwe bezieling. Een deel van Italië is uit zijn coma ontwaakt. Maar Salvini suggereerde luchtig dat hij hier niet wakker van ligt. Veel mensen, inderdaad. Meer dan verwacht. Maar in opiniepeilingen staan de twee regerende partijen samen nog op rond de 56 procent. Salvini’s begroeting van Zingaretti: „Tot ziens bij de verkiezingen.”