Direct naar artikelinhoud
opinie

Het celibaat is voor de kerk wat de ontgroening is voor studentenverenigingen

Paus Franciscus.Beeld AP

Het celibaat is niet de reden van seksueel misbruik in de katholieke kerk. Daarom is het vreemd om het verplichte celibaat voor priesters nu ter discussie te stellen. Toch kwam het rond de misbruiktop in Rome steeds weer op. Laten we er dan ook maar over praten, vindt theoloog en leraar Frits Hendriks.

Mij valt bij de gesprekken in de media op dat er een tweedeling is. Theologen, therapeuten en uitgetreden priesters willen het celibaat graag vrijwillig zien, terwijl priesters (de nieuwe generatie twitteraars) en bisschoppen de verplichting verdedigen. 

Excessen

Het doet me denken aan de studentenverenigingen die de afgelopen jaren in het nieuws zijn gekomen met excessen. Ook die zijn achter hun ontgroeningen blijven staan. De leiders van de verenigingen zien geen probleem. Het zijn de afvallers die hun inauguratie niet hebben ­gehaald, of mensen die door zo’n ontgroening geen lid wilden worden, die problemen signaleren. 

Het celibaat is wellicht vooral zo gevaarlijk, omdat niemand echt weet wat het is

Maar wie hebben het voor het zeggen? Zij die er wél doorheen gekomen zijn of daar in ieder geval de schijn van weten te wekken. En dat geldt ook in de kerk.

Nu heb ik zelf ervaringen met ontgroeningen en met het celibaat. Aan beide heb ik geen narigheid overgehouden, maar dat is het punt ook niet. Beide kunnen heel mooi zijn, maar mensen kunnen er ook aan onderdoor gaan, met blijvende verwondingen of de dood tot gevolg. Het celibaat is wellicht vooral zo gevaarlijk, omdat niemand echt weet wat het is. Daarom zijn de ongeschreven regels en de sociale controle rond het celibaat zeer ruim. Zo pleit pastoraal psycholoog Anke Bisschops ervoor om intimiteit ook te zoeken binnen het celibaat. Elk mens heeft nu eenmaal intimiteit nodig. De meeste katholieken maken juist een scherp onderscheid tussen celibaat en intimiteit.

Waar hebben we het dan over? Een jonge priester beschreef verliefd hoe ­celibaat en gebedsleven één waren. Schitterend om te beluisteren, maar ook erg persoonlijk. Is iets wat zo persoonlijk is bruikbaar om in één sociale categorie (verplicht celibaat) te vangen?

Niet de bangste

Paus Franciscus – bij andere onderwerpen niet de bangste – heeft aangegeven niet de geschiedenisboeken in te willen gaan als degene die het verplichte priestercelibaat heeft afgeschaft. Is het angst, de waarschuwing dat je er iets wezenlijks mee verliest? Natuurlijk, je kunt verwachten dat een grote groep priesters zal kiezen voor een ­huwelijk bij hun priesterschap. Maar er zullen nog altijd velen niet geroepen zijn tot het huwelijk, maar juist tot het celibaat. Zij zullen niet verdwijnen, ­zoals ook kloosters niet (volledig) verdwijnen. En er zijn onder katholieke priesters al genoeg uitzonderingen op de regel, zoals anglicaanse priesters die katholiek werden en weduwnaars, die laten zien dat een priester niet partner- en kinderloos hoeft te zijn om zijn ambt goed te kunnen uitoefenen.

Het verplichte priestercelibaat is de ontgroening van de katholieke kerk, ­alleen duurt het langer. De kerkleiders zijn allemaal celibatair en durven niet te breken met de traditie. Zij zullen het verplichte celibaat daarom niet snel afschaffen. Alleen onder zware druk van buitenaf zou het kunnen gebeuren.

Ik zie geen acute reden om de druk op te voeren. Seksueel misbruik of het toedekken daarvan is geen gevolg van het celibaat. Toch lijkt er ook geen ­reden te zijn om de verplichting tot ­celibatair leven – wat dat ook is – te handhaven. Een studentenvereniging kan zonder ontgroening, een kerk ­zonder dwang.

Lees ook:

De top over seksueel misbruik in de kerk is nog maar het begin

Hans van den Hende gaat namens de Nederlandse bisschoppen naar de misbruiktop in het Vaticaan, die morgen begint. Hij waakt voor te hoge verwachtingen. “Je kunt in drie dagen niet alles doen.”

Die Roomse misbruiktop zou de coming-out moeten zijn van een homofoob instituut

In het interview met bisschop Van den Hende aan de vooravond van zijn vertrek naar de misbruiktop in het Vaticaan sprak hij onmiskenbaar met de handrem erop. Geen kanttekeningen bij het verplichte celibaat, noch bij de cultuur van geheimhouding in de katholieke kerk.