Het rapport van Mueller komt eraan: is Trump een opportunist of een marionet van de Russen?

De Democraten oefenen grote druk uit op Trumps nieuwe minister van justitie William Barr om er zoveel mogelijk uit openbaar te maken. Daarmee komt het verhaal van Trumps presidentschap in de fase die je in ouderwetse misdaadfilms wel ziet: de detective legt uit hoe het allemaal in zijn werk ging; eerdere scènes bekijken we opeens met andere ogen. Is Donald Trump een opportunistische politieke scharrelaar? Of is hij een marionet, die zich op sleeptouw heeft laten nemen door inhalige vrienden en Russische spionnen? Wappert er terecht een Amerikaanse vlag op het Witte Huis of moet dat eigenlijk een Russische zijn? 

Correspondent Bas den Hond zet vier scènes op een rij, bekeken uit de twee verschillende perspectieven: Trump als marionet en Trump als opportunist. Even vergeten wie wie is? Scroll naar beneden voor de rolverdeling.

Scène 1

Vrouwen in Moskou

Opportunist

Moskou, november 2013
Vrouwen paraderen in badpak over een podium. Miss Universe is in de stad. Net als de mede-eigenaar van het spektakel, Donald J. Trump. Hij komt om te netwerken. Al jaren wil hij een Trump Tower bouwen in Moskou. Beter gezegd: anderen die laten bouwen en miljoenen aan hem laten betalen voor het recht op zijn naam. Hij heeft al Russische contacten: projectontwikkelaar Felix Sater en zanger Emin Agalarov, zoon van projectontwikkelaar Aras Agalarov. Maar die kunnen hem niet helpen. Het probleem: Trumps naam zegt Russen niet veel.

De verkiezingen van 2016 brengen daar verandering in. Daar was het ook om begonnen: “De campagne is voor hem altijd een gelegenheid voor marketing geweest”, zei Trumps voormalige advocaat Michael Cohen woensdag tegen het Congres. Eerdere verkiezingsjaren had Trump al eens gezinspeeld op een kandidatuur, wat veel publiciteit opleverde. Het is ook mogelijk dat Russen hem aanmoedigden. “Ik haal er Poetin bij”, mailde Felix Sater in 2015 aan Cohen. “Maatje, onze jongen kan president van de VS worden, en wij krijgen het voor elkaar.”

Marionet

Moskou, november 2013
Vrouwen paraderen in badpak over een podium. Miss Universe is in de stad. Interessanter voor de Russische geheime diensten: Donald J. Trump is er ook bij. Rijk en ijdel, het ideale doelwit. Ervaren agenten gaan aan het werk. Hoe kregen ze hem in hun klauwen?

Keek Trump werkelijk, zoals in het beruchte dossier van Christopher Steele staat, toe hoe prostituees een plas-act deden op het bed in het Ritz-Carlton, waarop ooit de Obama's hadden geslapen? Of was het een meer gebruikelijke scheve schaats, die ze met hun verborgen camera's opnamen? Zodat ze kompromat hadden, informatie om hem mee te chanteren?

Hoe dan ook, vanaf 2013 is Donald Trump een pion van de Russen. En in 2015 doen ze er een zet mee op het politieke schaakbord van de VS. Een bescheiden zet, denken ze zelf. Hillary Clinton, met wie ze nog een appeltje te schillen hadden, zal er last van hebben. Ze hebben nog geen idee hoeveel.

Scène 2

De toeschietelijke vreemdelingOpportunist

New York, februari 2016
Donald Trump, een van de gegadigden voor de Republikeinse nominatie voor het presidentschap, krijgt een aanbod dat hij niet kan afslaan. Een ervaren politieke organisator, Paul Manafort, die eerder werkte voor Ronald Reagan en George H.W. Bush, wil zijn campagne helpen. Zonder salaris. Mensen van dat kaliber zijn er in Trumps campagne niet veel.

Voor Manafort is het ook een buitenkans, zelfs al krijgt hij er niets voor. Hij heeft een tijd in het buitenland gewerkt, met name in Oekraïne. Hij wil weer in de VS aan de slag, maar daar is hij een beetje vergeten. Een goede prestatie neerzetten voor de onverwacht sterk opgekomen, maar politiek onervaren Trump zal daar verandering in brengen.

Trump gaat op het aanbod in. Een paar maanden later promoveert hij Manafort tot campagnevoorzitter.

Marionet

New York, februari 2016
Paul Manafort moet en zal voor Donald Trump werken. Desnoods voor niets. Hij heeft de jaren daarvoor miljoenen verdiend met werk voor de president van Oekraïne. Maar die is afgezet, en het geld is op. Erger nog, na een zakelijk avontuur met een Russische oligarch, Oleg Deripaska, is hij die tientallen miljoenen dollars schuldig. Deripaska heeft goede connecties in het Kremlin.

Het wordt Manafort duidelijk gemaakt dat het voor hem gunstig zou zijn als hij een rol kreeg in de campagne-organisatie van Donald Trump. Al netwerkend speelt hij dat klaar. In april 2015 stuurt hij een e-mail naar zijn Russische medewerker Konstantin Kilimnik. "Ik neem aan dat je onze vrienden de berichtgeving in de media hebt laten zien? Hoe gebruiken we dit zodat we weer quitte komen te staan?"

Scène 3

De geheime bijeenkomst

Opportunist

New York, juni 2016

In Trump Tower, hoofdkwartier van de Trump Organization en van Trumps campagne voor het presidentschap, spreken diens zoon Donald jr., schoonzoon Jared Kushner en campagnevoorzitter Paul Manafort met een Russische advocate, Natalia Veselnitskaja. Ze zou informatie hebben over Hillary Clinton. Het valt tegen.

Niemand denkt eraan - of zit ermee - dat een presidentskandidaat geen ‘waardevolle zaken’ mag aannemen van buitenlanders. Dat een Russin bij Trump met open armen werd verwelkomd, wordt een jaar later een probleem als The New York Times erachter komt.

Donald sr., die tot dan toe van niets weet, wordt voor de zoveelste keer geconfronteerd met een mislukt project van zijn zoon. In juli 2017, op de terugweg van de G20-top in Hamburg, dicteert hij in de Air Force One een persbericht. De bijeenkomst zou zijn gegaan over het verbod op adopties naar de VS, door Rusland uitgevaardigd uit wraak voor een sanctiewet. Later onthult The New York Times dat dit een leugen is. Maar welke vader, zal zijn woordvoerster later zeggen, zou zoiets niet doen voor zijn kind?

Marionet

New York, juni 2016

In Trump Tower verwelkomen Donald jr., Jared Kushner en Paul Manafort een Russische advocate. Ze is Donald jr. aanbevolen door projectontwikkelaar Aras Agalarov. Hij belooft 'documenten en informatie die Hillary in een kwaad daglicht stellen'. En die komen hun kant op 'als deel van de steun van Rusland en haar regering voor Trump.'

Van tevoren had Donald jr. het beloofde cadeau uit Moskou doorgenomen met zijn vader - advocaat Michael Cohen hoorde hem tenminste fluisteren: "De afspraak is gemaakt", zo getuigde Cohen afgelopen woensdag voor het Congres. Trump was er zelfs al op vooruitgelopen in een campagnebijeenkomst twee dagen eerder: "Ik ga een belangrijke toespraak houden, vermoedelijk maandag of volgende week, en we gaan het dan hebben over alles wat er aan de hand is met de Clintons."

Die toespraak komt er nooit, omdat de advocate de beloofde informatie niet geeft.

Scène 4

De lastpak weggewerkt

Opportunist

Washington DC, mei 2017

Donald Trump, vier maanden in functie als president, ontslaat de directeur van de FBI, James Comey. Hij wilde niet stoppen met een onderzoek naar ex-generaal Michael Flynn. Die had ontslag moeten nemen als adviseur nationale veiligheid van de president toen bleek dat hij gelogen had over contacten, voor de verkiezingen, met de Russische ambassadeur, over sancties. Mogelijk wordt hij vervolgd voor liegen tegen FBI-agenten.

Flynn was altijd loyaal. En de directeur van de FBI hoort dat ook te zijn. Als Trump hem vraagt of de president zelf misschien ook verdacht wordt van onbehoorlijke contacten met Russen, dan hoort de FBI-directeur gewoon ja of nee te zeggen. Als president kun je niet regeren met zo’n onafhankelijke politiebaas onder je en een dreigende donderwolk boven je.

Marionet

Washington DC, mei 2017

Donald Trump ontslaat FBI-directeur James Comey. De FBI onderzoekt de Russische inmenging in de verkiezingen, en dat is gevaarlijk. Eerder had Trump op advies van schoonzoon Jared Kushner zijn veiligheidsadviseur Michael Flynn al ontslagen, nadat de pers diens contacten met Russen tijdens de campagne had onthuld. Maar de FBI bleef wroeten. Ook nu zijn hij en Kushner het eens: Comey moet weg.

De volgende dag vergelijken de media Trumps actie met de Saturday Night Massacre, het ingrijpen door Richard Nixon in de top van het ministerie van justitie, wat zijn einde inluidde. Trumps ministerie van justitie zal een week later Robert Mueller aanstellen als speciale aanklager.

Dat weet Trump nog niet als hij de Russische minister van buitenlandse zaken en de Russische ambassadeur ontvangt in zijn Oval Office. Al snel lekt uit wat hij hen vertelt: "Ik heb het hoofd van de FBI ontslagen. Hij was gek. Ik stond onder grote druk vanwege Rusland. Daar ben ik nu van verlost.”

Wie is wie? De rolverdeling (in volgorde van opkomst)

Robert Mueller (74) Oud-directeur van de FBI. Op 17 mei 2017 begonnen als speciaal aanklager, kort na en naar aanleiding van het ontslag door president Donald Trump van FBI-directeur James Comey.

Donald Trump (72) Projectontwikkelaar en voormalig presentator van reality-show 'The Apprentice'. Stelde zich in juni 2015 kandidaat en werd in november 2016 gekozen als 45ste president van de Verenigde Staten. Zijn campagne profiteerde - in welke mate is niet vast te stellen - van het publiceren door Wikileaks van e-mails die door Russische hackers waren gestolen van de Democraten.

Felix Sater (52) Projectontwikkelaar met Russische maffiaconnecties, bevriend met Michael Cohen en Donald Trump.

Aras Agalarov (63) Russische projectontwikkelaar, miljardair. Vertrouweling van de Russische president Vladimir Poetin.

Michael Cohen (52) Voormalig advocaat en probleemoplosser van Donald Trump.

Christoper Steele (54) Voormalig Rusland-specialist van de Britse geheime dienst MI6. Deed in opdracht van de Republikeinen, later de Democraten, onderzoek naar Donald Trump. Gaf de FBI een dossier - waarheidsgehalte onzeker - dat schetst hoe de Russen macht over Donald Trump kregen.

Paul Manafort (69) Adviseur van Republikeinse en buitenlandse (waaronder Russische) personages. In 2016 voorzitter van de campagne-organisatie van Donald Trump.

Oleg Deripaska (51) Russische aluminiummagnaat, miljardair. Vertrouweling van Vladimir Poetin.

Konstantin Kilimnik (48?) Russisch-Oekraïense medewerker van Paul Manafort. Zou banden hebben met Russische inlichtingendiensten. In april 2016 leverde Manafort hem, om nog onopgehelderde redenen, de resultaten van opiniepeilingen die de Trump-campagne had laten houden.

Natalia Veselnitskaja (44) Russische advocate die in de VS lobbyt tegen de Magnitsky Act, een wet die sancties mogelijk maakt tegen personen die in andere landen mensenrechten schenden.

Donald Trump jr. (41) Zoon van Donald Trump. Directielid van de Trump Organization. Afgelopen woensdag getuigde Michael Cohen voor het Congres dat zijn vader hem als een brekebeen ziet.

Jared Kushner (38) Projectontwikkelaar en adviseur van zijn schoonvader, president Donald Trump. Vorige week werd bekend dat hij toegang kreeg tot de allerhoogste staatsgeheimen op last van Trump, tegen het advies in van de veiligheidsdiensten.

James Comey (58) Voormalig directeur van de FBI. Eind 2016 gehaat door de Democraten, vanwege zijn openbare uitspraken over het e-mailschandaal van Hillary Clinton, die zouden hebben bijgedragen aan haar verlies. Na 2016 bekritiseerd door de Republikeinen, omdat hij de banden tussen Trump en Rusland liet onderzoeken. Door Trump ontslagen in mei 2017.

Michael Flynn (60) Voormalig hoofd van de militaire inlichtingendienst, ontslagen door president Barack Obama. Adviseur nationale veiligheid van presidentskandidaat Donald Trump. Ondanks een waarschuwing van Obama werd Flynn ook veiligheidsadviseur in het Witte Huis. Na drie weken ontslagen.

Lees ook:

Cohen genadeloos voor Trump (maar vertelt nog lang niet alles)

Wie dinsdagochtend naar de Amerikaanse nieuwszenders keek, zag twee Amerika’s, met aan het hoofd twee heel verschillende presidenten Donald J. Trump. 

Republikeinse en Democratische overlopers zijn zeldzaam, maar dat is niet altijd zo geweest

Het getuigenverhoor woensdag van de ex-advocaat van Donald Trump, Michael Cohen, leverde een hoop nieuws op, maar één ding was vertrouwd: Democraten en Republikeinen hoorden totaal andere dingen.