Betrapt op fraude en toch met een tweede huis in de bijstand? Dat kan nog steeds

Dit bevestigen het ministerie van Sociale Zaken, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en Stimulansz, het kenniscentrum van gemeenten voor de bijstand. Hoe vaak de bijstand na vaststelling van fraude weer is toegekend, weten zij niet. Het schijnt ‘vaker’ te gebeuren en het gaat dus niet om een enkel geval. In opdracht van de Tweede Kamer zint staatssecretaris Van Ark (Sociale Zaken, VVD) op een list om een eind te maken aan de praktijk. 

Iedereen die in Nederland staat ingeschreven en geen inkomen heeft, kan bijstand aanvragen. Een alleenstaande mag daarvoor niet meer dan 6.000 euro spaargeld hebben. Een alleenstaande ouder of een meerpersoonshuishouden mag 12 duizend euro op de bank hebben. In de praktijk komt het voor dat immigranten hier bijstand krijgen terwijl zij bezit in het land van herkomst verzwijgen. Gemeenten kunnen via het Internationaal Bureau Fraude-informatie laten controleren of zij daar toch bezittingen hebben. In 2016 werd in 2.110 fraudeonderzoeken 6,3 miljoen euro verzwegen buitenlands bezit vastgesteld, in 2017 in 1.919 onderzoeken 3,4 miljoen, steeds bijna de helft in Turkije.

Als blijkt dat een bijstandsontvanger in het buitenland een huis of land bezit, wordt de uitkering stopgezet. De gemeente kan de uitbetaalde bijstand terugvorderen en een boete opleggen die kan oplopen tot 100 procent van de uitbetaalde bijstand. Daardoor ontstaat een schuld bij de gemeente. Als dat bedrag hoger is dan de waarde van het verzwegen bezit in het buitenland, dan ontstaat weer recht op bijstand, ook al is de schuld nog niet afbetaald. Op papier heeft de bijstandsaanvrager dan immers geen vermogen. 

Appartement

De gemeente kan druk uitoefenen om het onroerend goed te gelde te maken, maar dat blijkt vaak lastig. Zo kan iemand eigenaar zijn van een appartement, maar niet in staat zijn dat te verkopen omdat hij of zij samen met familie het appartementencomplex bezit. De gemeente kan ook aangifte doen waarna de fraudeur voor de rechter kan komen. Er wordt onderzocht of het mogelijk in het buitenland beslag te leggen op verzwegen bezit om dat vervolgens bij opbod te kunnen verkopen. Met de opbrengst zou eerder uitbetaalde bijstand plus de boete deels of helemaal betaald kunnen worden. 

Doordat de overheid iemand op het bestaansminimum hooguit kan dwingen tot kleine maandelijkse aflossingen, wordt de schuld niet of nauwelijks afgelost. Het verzwegen bezit blijft intussen eigendom van de bijstandsontvanger.

Een woordvoerder van Stimulansz waarschuwt dat dit gedrag ontmoedigend is voor gemeenten in hun pogingen om fraude met verzwegen bezit in het buitenland op te sporen.

Tweede Kamer

De Tweede Kamer heeft verantwoordelijk staatssecretaris Van Ark van Sociale Zaken in december opgeroepen hier een eind aan te maken. De schuld bij de gemeente moet van een meerderheid buiten beschouwing blijven bij de beoordeling van de nieuwe aanvraag voor bijstand. Dan kunnen schuld en bezit in het buitenland niet meer tegen elkaar worden weggestreept. SP, 50Plus, de VVD, de SGP, het CDA, de ChristenUnie, de PVV en FvD willen zo bereiken dat ‘geen nieuw recht op een uitkering ontstaat zolang de terugvordering en de opgelegde boete niet betaald zijn en er nog steeds sprake is van te veel vermogen’. 

Naar verluidt worstelt Van Ark met de juridische vormgeving van deze opdracht. Een woordvoerder van Stimulansz legt het dilemma uit: ‘In Turkije hebben hele families vaak samen een appartementencomplex. Een familielid dat in Nederland in de bijstand zit, kan zijn deel dan niet verkopen omdat de rest van familie dat niet wil. Je zou de bijstand dan kunnen stopzetten, maar dan komt de familie hier op straat te staan. Teruggaan naar Turkije kan een optie zijn, maar is lastig als er kinderen zijn die hier geboren en geworteld zijn.’