Met de motorrijtuigenbelasting op de tocht zoeken provincies naar nieuwe heffingen
Provincies maken zich grote zorgen over het gat dat de groene revolutie in hun begroting slaat. Eigenaren van elektrische auto’s betalen geen motorrijtuigenbelasting, een van de belangrijkste inkomstenbronnen voor provincies. Om het verlies op te vangen wordt in bestuurlijke kringen over mogelijke nieuwe heffingen gesproken.
In de zoektocht naar een nieuwe bron, gevolg van de maatregelen die in het ontwerp-Klimaatakkoord worden aangekondigd, wil een aantal provinciale bestuurders een nieuwe heffing invoeren: ingezetenenbelasting. Het simpele feit dat iemand in een provincie woont wordt dan belast.
In voorlopige reacties op het ontwerp-Klimaatakkoord wijzen alle colleges van gedeputeerde staten op de grote financiële gevolgen voor provincies. Die dreigen de opcenten op motorrijtuigenbelasting (mrb) kwijt te raken. Daarmee werd vorig jaar ruim 1,6 miljard euro opgehaald.
Hoewel nergens zwart op wit staat dat provincies voor invoering van een ingezetenenbelasting pleiten, wordt er in bestuurlijke kringen ‘wel in omfloerste bewoordingen’ over gesproken, zegt de Limburgse gedeputeerde voor Financiën, oud-Kamerlid Ger Koopmans (CDA). Hij is tegenstander van zo’n belasting.
De Noord-Hollandse gedeputeerde van Financiën, Elisabeth Post (VVD), beklemtoont dat bij het dreigende verlies aan inkomsten op de mrb provincies een nieuw belastinginstrument moeten krijgen.
Bestuurskosten
Provincies zijn voor iets meer dan een kwart van hun inkomsten afhankelijk van de opcenten op mrb. In Noord-Holland ligt dat zelfs flink hoger, zegt Post, voorzitter van de bestuurlijke adviescommissie financiën van het Interprovinciaal Overleg (IPO).
Volgens haar zien de provincies volgend jaar gezamenlijk de opcentenopbrengst met 40 miljoen euro teruglopen. Als Nederland, zoals het kabinet wil, in 2030 volledig is overgegaan op een elektrisch rijden, lopen de provincies in dat jaar gezamenlijk 1,9 miljard euro mis, zegt Post.
Dat alles onder de aanname dat het ontwerp-Klimaatakkoord, dat nu wordt doorgerekend door het Centraal Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving, daadwerkelijk wordt uitgevoerd. De uitkomsten van die doorrekeningen worden op 13 maart gepresenteerd. Een werkgroep van het IPO is nu aan het becijferen wat dat akkoord voor de provincies ‘aan bestuurskosten’ betekent.
Bestuurskosten is een ander woord voor de inkomsten van provincies. De belangrijkste inkomsten zijn de opcenten op de mrb, een uitkering uit het Provinciefonds en opbrengsten uit eventuele provinciale waterleiding- of energiebedrijven. Een aantal provincies heeft de aandelen in energiebedrijven de laatste jaren verkocht waardoor veel vermogen is opgebouwd.
Vermogende provincies
Over hun vermogenspositie hebben de meeste provincies niets te klagen. Gelderland is de rijkste provincie met een vermogen van ruim 4,4 miljard euro. Ook Noord-Brabant (ruim 3,7 miljard euro) is rijk. Zeeland bezit het minst: 137 miljoen euro.
Dat provincies op termijn minder aan opcenten op de mrb binnen krijgen is onafwendbaar. Branchevereniging Bovag maakte onlangs bekend dat de autovloot nog steeds groeit (nu 8,8 miljoen auto’s) waar dus ook de provincies van profiteren. Maar het aandeel elektrische auto’s stijgt de komende jaren fors. Tot en met 2024 is gegarandeerd dat rijders van elektrische auto’s geen mrb (en dus ook geen opcenten) hoeven te betalen.
Volgens voorzitter Ed Nijpels van de Klimaattafel zijn het Rijk en de provincies het erover eens dat inkomstenderving voor de provincies als gevolg van klimaatmaatregelen gecompenseerd moet worden. ‘Dat principe staat niet ter discussie’, verzekert Nijpels. Zo bezien zijn dreigende woorden van provinciebesturen in reactie op het ontwerp-Klimaatakkoord (zo eist Groningen ‘de garantie’ dat het rijk tekorten compenseert) overbodig.
Of een nieuwe, provinciale ingezetenenbelasting daartoe het beste instrument is, is de vraag. Met de opcenten op de mrb innen provincies nu belastingen van mensen die zich een auto kunnen veroorloven. De opbrengsten ervan worden goeddeels gebruikt voor mobiliteitsbeleid (provinciale wegen, openbaar vervoer). Met een ingezetenenbelasting betaalt iedereen wonend in een bepaalde provincie.
‘Provincies moeten hoe dan ook een eigen belastinggebied hebben’, vindt de Noord-Hollandse gedeputeerde Elisabeth Post. ‘We hebben ooit een stelsel bedacht met decentrale eenheden. Gemeenten en provincies hebben een open huishouding en moeten zelf kunnen bepalen wat ze met opbrengsten doen.’ Anders heeft Den Haag alles voor het zeggen en kunnen de lagere overheden net zo goed worden opgeheven, zegt Post.
Met medewerking van Serena Frijters.
Verbetering: In een eerdere versie werd in de bovenste grafiek een vast bedrag in plaats van een percentage weergegeven. En bij de tweede grafiek werd 2010 vergeleken met 2009. Dat moest uiteraard 2019 zijn.