Direct naar artikelinhoud

CO2 uit de lucht vangen: een waanzinnige toekomstdroom die uitkomt

Hellisheidi Power Plant in IJsland, waar met filters van de Zwitserse onderneming Climeworks CO2 uit de lucht wordt gehaald.Beeld Arni Saeberg, Climeworks

De mens heeft beloofd minder CO2 in de atmosfeer te brengen. Maar het schiet niet erg op. Misschien moet hij er CO2 uít gaan halen.

Je kunt van alles uit de lucht filteren, dus waarom geen CO2, een van de broeikas­gassen die het klimaat doen veranderen? Klinkt interessant. Maar als je bedenkt dat lucht maar voor 0,04 procent uit CO2 bestaat, lijkt het waanzin.

Technisch kan het, er zijn in de wereld enkele bedrijven die de technologie verkopen. Een ervan is Climeworks, een jonge Zwitserse onderneming, die haar technologie onder meer toepast in IJsland. Daar worden de Zwitserse machines aangedreven door aardwarmte om CO2 uit de lucht te halen en op te slaan in basaltgesteenten. In die steenlagen wordt die CO2 uiteindelijk kalksteen en is daarmee voor lange tijd geborgen. Maar je zou de CO2 die Climeworks uit de lucht haalt ook kunnen gebruiken voor de prik in frisdrank.

Als economie en welvaart blijven groeien, blijft de uitstoot van broeikasgassen te hoog

De Zwitserse technologie is een filter waardoor lucht wordt geleid. Het filter is gemaakt om CO2 te binden in combinatie met het vocht dat in de lucht aanwezig is. Door het filter later te verhitten tot 100 graden wordt de CO2 weer losgemaakt en kan die worden opgeslagen als een geconcentreerd gas, dat niet alleen bruikbaar is voor de frisdrankindustrie, maar waaruit ook brandstoffen en plastics gemaakt kunnen worden, of bouwmateriaal voor huizen, auto’s of windturbines.

Grote industrieën

Technisch kan het dus. Maar je hebt energie nodig om de lucht door het filter te pompen en later het filter te verhitten. Energie die moet worden opgewekt, en wel uit duurzame bronnen, anders ben je nog niks opgeschoten. Maar door de lage concentratie van CO2 in lucht, kost dat nu nog veel meer dan wat die gewonnen CO2 kan opbrengen.

Het wordt een heel ander verhaal als je gaat kijken naar de gassen van grote industrieën, zoals elektriciteitscentrales. In die gassen is de concentratie CO2 300 keer hoger dan in gewone lucht. Er wordt nu ook driftig gekeken naar technologieën om die CO2 eruit te halen en op te slaan of om te zetten in bruikbare stoffen. Probleem is dat je de CO2 uit het aardgas of de kolen waarmee die centrale wordt gestookt, slechts tijdelijk op aarde houdt. Uiteindelijk komt die toch in de atmosfeer, waar hij bijdraagt aan het broeikaseffect.

Als de mens een eind wil maken aan zijn verslaving aan fossiele brandstoffen, is dit niet de weg. Want netto resultaat blijft dat fossiele bronnen worden benut en CO2 wordt geloosd in de atmosfeer. Het IPCC, het wetenschappelijke klimaatpanel van de Verenigde Naties, voorziet dat de mens dat nog wel even zal doen, ook al haalt hij steeds meer energie uit zon en wind.

Kosteneffectief

In scenario’s waarin economie en welvaart blijven groeien, blijft de uitstoot van broeikasgassen hoog. Te hoog om de stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde ruim beneden de 2 graden te houden, zoals plechtig is beloofd in het klimaatakkoord van Parijs. Om dat doel te halen heb je, behalve een drastische vermindering van de uitstoot van broeikasgassen, maatregelen nodig om CO2 uit de atmosfeer te halen.

De meest voor de hand liggende manier om dat te doen is bomen planten. Planten vreten CO2, ze hebben het gas nodig om te groeien en zetten het om in de bouwstenen die ze nodig hebben. Herstel van bossen die de mens heeft vernietigd draagt bij aan het wegvangen van CO2, net als herstel van de bodemgeneratie die door toedoen van de mens een mondiaal probleem is geworden. In een rapport van Easac, een adviesraad van de Europese Academies van Wetenschappen, dat deze week verscheen, wordt dit de meest kosteneffectieve route genoemd om CO2 uit de atmosfeer te halen.

Je kunt de bomen die dan groeien met rust laten, maar je kunt ze ook gebruiken, bijvoorbeeld door ze als biomassa te voeren aan elektriciteitscentrales ter vervanging van fossiele brandstoffen als steenkool en gas. En dan niet na verbranding de CO2 weer in de lucht lozen, maar afvangen en ondergronds opslaan. Verscheidene landen, maar ook klimaatpanel IPCC, zien kansen in deze optie om de doelen van het klimaatakkoord te halen.

Weglekken

Easac waarschuwt deze week echter voor misplaatst optimisme. Biomassa in combinatie met CO2-opslag heeft veel nadelen. Het legt beslag op ruimte, grond en zoet water, die ook voor andere doelen broodnodig zijn.

De meest voor de hand liggende manier om CO2 uit de atmosfeer te halen, is bomen planten

Bovendien lekt er in deze ingewikkelde keten CO2 als het ware weg, waardoor een ton CO2 die door de bomen is gebonden niet uiteindelijk ook een ton in de bodem opgeborgen CO2 is. De efficiëntie is hooguit 50 procent, schat Easac.

Het filteren van CO2 uit de lucht heeft die nadelen niet. Maar die technologie, die bekendstaat als Dac (Direct Air Capture), vreet energie en is daardoor duur. Met installaties zoals die van Climeworks kost het honderden euro’s om een ton CO2 uit de lucht te halen. Maar die prijs zal zeker nog dalen, door technische verbeteringen. Zonnecellen en windmolens waren ook ooit vele malen duurder dan nu.

Aardwarmte

Bovendien kun je de prijs drukken door zorgvuldig te kiezen waar je CO2 uit de lucht gaat filteren. Climeworks doet dat nu in IJsland, omdat het bedrijf daar aardwarmte kan benutten. En je kunt aan andere plaatsen denken. Finse onderzoekers publiceerden vorige week in vakblad Mitigation and Adaptation Strategies for Global Change berekeningen voor de toepassing van Dac in de Maghreb. In de enorme Noord-Afrikaanse regio kan de technologie worden aangedreven met goedkope energie uit heel veel zon en een beetje wind. De kosten zouden daardoor kunnen dalen tot nog geen 60 euro per weggefilterde ton CO2, berekenden de Finse onderzoekers.

Als je die afgevangen CO2 nuttig gebruikt, kun je die kosten in de nabije toekomst waarschijnlijk terugverdienen. Sla je hem voor de eeuwigheid op, dan haal je de CO2 inderdaad uit de lucht, maar is de uitkomst onder de streep afhankelijk van de prijs ervan.

CO2 hééft een prijs, omdat overheden en bedrijven verplichtingen zijn aangegaan om geen CO2 meer uit te stoten of hun uitstoot te verminderen. Ze betalen een prijs om CO2 te mogen uitstoten (of te laten opslaan). Maar een eerlijke prijs is dat nog niet; hij bedraagt in Europa nu 25 euro per ton. Om een eerlijke prijs te krijgen moeten meer landen en sectoren die klimaatverplichtingen krijgen, en ­serieus nemen.

Lees ook: 

IJsland claimt succes bij omtoveren broeikasgas in steen

Rutte III wil dat fabrieken massaal CO2 uit hun schoorsteen gaan opvangen en in de grond pompen.Het IJslandse project Carbfix pompt kooldioxide in diepe basaltlagen van de bodem, waarna de CO2 wordt omgezet in steen.