'Voedselterroristen zijn schuldige van Turkse inflatie'

• Lucas Waagmeester

  correspondent Turkije

Turkije heeft te maken met een nieuwe vorm van terreur: voedselterroristen. Deze 'verraders van de natie' verkopen boodschappen voor te hoge prijzen. Dat zorgt ervoor dat Turken steeds minder kunnen kopen voor hun geld, zegt althans president Erdogan. "Ze gooien de prijzen omhoog. Dat is een terroristische daad."

De groenteman, het voornaamste doelwit van de president, ziet dat anders. Door de inflatie, de ontwaarding van de Turkse lira, zijn de onkosten voor bijvoorbeeld kunstmest en transport snel gestegen. Hierdoor zijn groenten in de winkel dertig procent duurder geworden dan een jaar geleden.

Op 31 maart zijn er in Turkije lokale verkiezingen. Daardoor doet de regering er alles aan om niet de schuld te krijgen voor de geldontwaarding. Naast het aanwijzen van de groenteman als schuldige zijn in Ankara en Istanbul stallen opgezet waar gesubsidieerde groenten worden verkocht. Erdogan wil daarmee "degenen die terroriseren stoppen".

'Verkeerde politiek en wanbeleid'

Op het plein in het centrum van Besiktas staat een grote witte tent. Het is een marktkraam, met dranghekken ervoor. Die zijn nodig, want er staat een flinke rij. Zakken tomaten, uien en aardappels gaan over de toonbank. Allemaal voor gemiddeld de helft van de prijs waarvoor ze in de winkel worden verkocht.

De Turkse regering verkoopt sinds deze week gesubsidieerde groenten in tientallen van deze kramen. In de rij staan voor voedsel, dat doet terugdenken aan de Turkse crisisjaren, zegt een vrouw in een dikke jas. "Dit is nodig vanwege het wanbeleid, de verkeerde politiek," zegt ze. "En dan willen ze met deze kramen nog een beetje goede sier maken ook."

Zo zien de gesubsidieerde groentenstallen eruit:

Een vrouw naast haar is het daarmee eens. Voor mensen met weinig geld zijn de gesubsidieerde groenten een uitkomst, veel mensen kunnen het in de winkel gewoon niet meer betalen. "Maar dit is ook een show. Ik denk dat ze een goed figuur willen slaan voor de verkiezingen."

Oorlogstaal tegen groenteman

De groentestallen verschenen in het straatbeeld nadat president Erdogan vorige week in toespraken oorlogstaal hanteerde tegen de groenteman. "We zijn de grotten van de terroristen ingegaan," zei hij over de operaties van het leger tegen de PKK, "op diezelfde manier zullen we degenen aanpakken die terroriseren met de prijzen van groenten en fruit, de voedselterreur."

De kramen van de regering staan niet toevallig in Ankara en Istanbul. De oppositie is in die twee bepalende steden uit op een machtswisseling op 31 maart. Erdogans AKP weet al 16 jaar verkiezingen te winnen, ondanks grote crises als de mislukte coup, terreuraanslagen en de vluchtelingencrisis.

Maar economische problemen zijn nieuw voor de partij. Sinds de AKP in 2002 aan de macht kwam ging de Turkse economie voor de wind. Tot vorig jaar zomer. Toen zorgde een korte en hevige handelsoorlog met Amerika voor een valutacrisis. Buitenlandse investeerders verloren vervolgens hun vertrouwen.

Een economische crisis is een serieuze test voor de regeringspartij van Erdogan. Er is hem alles aan gelegen de oorzaken van de economische pijn die kiezers nu voelen van zich af te schuiven. Behalve bij het buitenland legt hij de prijsstijgingen daarom meer en meer bij de plek waar de kiezer die tegenkomt: in de winkel.

Vast aan de dollar

"De regering wil dat de mensen fruit en groenten goedkoop kunnen kopen. Terecht, daar ben ik het mee eens", zegt Omer in zijn groentezaak in Besiktas. "Maar ik kan het niet inkopen voor de prijs waarvoor zij het verkopen. Dus wat willen ze nou?"

De winkel van Omer en zijn collega Yusuf is de achtste die we bezoeken, maar de twee mannen zijn de eerste die voor de camera willen praten over de hoge prijzen. Iedereen is bang voor de politie, sinds president Erdogan het op tv had over verraders en terroristen. Volgens de twee mannen kan de groenteboer net zo weinig doen aan de prijsstijgingen als zijn klanten.

Bekijk hier de reportage:

"We zitten vast aan de dollar", zegt Omer. De groenten die hij verkoopt worden in Turkije gekweekt, maar veel onkosten worden gemaakt in het buitenland. "Eerder kwam een vrachtwagen vanuit Antalya naar hier voor 2500 lira, nu kost het 4500," zegt Yusuf. De brandstof wordt veelal geïmporteerd, net als bijvoorbeeld kunstmest. "Die kostte 80 lira per zak, nu 170."

'We zullen terugvechten'

Dat die rekensom maar bij weinig mensen binnenkomt, blijkt in de rij bij de kraam voor gesubsidieerde groenten. "Het buitenland zit met zijn vingers overal in te stoken," zegt een opgewonden heer met een net getrimd baardje. "Maar als Turkse natie gaan we degenen die hen helpen langzaam breken. We zullen terugvechten."

De vraag of de groenteverkoop geen stunt is voor de verkiezingen, lacht hij weg. "Welnee, dit gaat door. Dit gaat door tot hun hoofden eraf gehakt zijn. De hoofden van degenen die onze mensen dure groenten verkopen. Tayyip Erdogan vecht tegen deze mensen, daarom houden wij allemaal van hem. Daarom zegt de hele wereld Tayyip Erdogan, Tayyip Erdogan, Tayyip Erdogan!"