Coalitie op campagne met moeizaam verhaal

De coalitiepartijen van Rutte III weten het even niet meer. Het was toch hun missie om mensen weer vertrouwen te geven in de overheid en de politiek? En om ze te laten voelen dat het beter gaat met de economie?

Ineens waren daar cijfers over de energierekening – die veel hoger uitvalt dan het kabinet steeds had gezegd. En dat ook nog eens vier weken voor de belangrijke Provinciale Statenverkiezingen. „Dit is killing”, zegt een betrokkene.

In december had staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken, CDA) verhalen over een hogere energierekening nog bangmakerij genoemd. De Telegraaf had gemeld dat mensen driehonderd euro per jaar meer moesten betalen. Onzin, volgens Keijzer. Nu bleek dat de verhalen gewoon kloppen – en dat haar ministerie had gerekend met oude cijfers van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) over het energieverbruik. De rekening gaat zelfs met 334 euro omhoog.

Wat er nog eens bij komt: datzelfde PBL rekent op dit moment alle voorstellen door van de zogenoemde ‘klimaattafels’. Op 13 maart is het planbureau daarmee klaar en dan moet het kabinet besluiten welke plannen het overneemt om de CO₂-uitstoot terug te dringen. In de campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen op 20 maart, die gaan bepalen hoe de Eerste Kamer eruitziet, is het klimaat een van de belangrijkste thema’s. Maar wat als die berekeningen ook gebaseerd zijn op oude cijfers? En dus niet kloppen?

Klimaatdrammer als geuzennaam

Extra ingewikkeld voor Rutte III is dat coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie heel anders denken over het klimaatbeleid. Het CDA en de VVD maken zich zorgen over de kosten – dat maakt hen voorzichtig. CDA-leider Sybrand Buma waarschuwde eerder al voor een ‘Fortuyn-revolte’ over het klimaat, VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff had het in een interview over ‘klimaatdrammers’ als D66’er Rob Jetten. Die gebruikt dat nu als geuzennaam. D66 en ook de ChristenUnie willen juist dat het opschiet met de plannen tegen klimaatverandering.

Het CDA wees deze week meteen een schuldige aan voor de verkeerde cijfers: het PBL zelf. De christen-democraten hebben al veel langer kritiek op de modellen van dat planbureau, ze laten de milieuplannen in hun verkiezingsprogramma nooit doorrekenen door het PBL. „Het kabinet”, zei Buma in de wandelgangen van de Tweede Kamer, „moet bij zichzelf te rade gaan over het gebruik van dit soort modellen.”

Daarmee maakt hij drie weken voordat de PBL-doorrekeningen van de klimaatplannen komen, de uitkomsten al ongeloofwaardig. En dus ook het aanstaande klimaatbeleid van Rutte III. Op het Binnenhof hoor je: het CDA trapt weer op de rem.

De andere drie coalitiepartijen willen nu vooral weten hoe het zo mis kon gaan met de cijfers over de energierekening. Met welke boodschap was Mona Keijzer in december precies naar de Tweede Kamer gestuurd, als vervanger van minister Eric Wiebes (Economische Zaken, VVD) die op de klimaattop in Katowice was? Wisten de ambtenaren van EZ dat de cijfers verouderd waren of hadden ze het kunnen weten? En: zal het PBL de oude cijfers óók gebruiken voor de doorrekeningen van de klimaatplannen, zoals het PBL zelf zegt?

De VVD heeft al die vragen ook. Maar loopt niet voorop in de kritiek. Wiebes is een partijgenoot en kan in de problemen komen als blijkt dat op zijn ministerie fouten zijn gemaakt.

Lees ook: Instituut met een ijzersterke wetenschappelijke reputatie

In de Tweede Kamer nam hij deze week nadrukkelijk zijn staatssecretaris Keijzer in bescherming: zij werd steeds genoemd als verkondiger van verkeerde informatie, maar stond daar namens hém. Hij zei ook dat de voorspellingen van het PBL „geen feiten” waren. „Er waren anderen die het meer bij het rechte eind hadden.”

Klaas Dijkhoff was daarna voorzichtig kritisch over het planbureau: „Niemand kan 100 procent de toekomst voorspellen. Maar de onzekerheidsmarge is nu te groot.”

Hij wilde nog niks zeggen over mogelijke maatregelen om koopkrachtverlies te compenseren. „Ik kan niet zomaar een zak geld toveren om het te fixen.” De ChristenUnie zei al wel, op de eigen website, dat de belofte van het kabinet „als een paal boven water” staat.

Verdeeld op campagne

Zo gaan de coalitiepartijen de komende weken op campagne door het land: verdeeld. Alweer. De crisis over het kinderpardon is nog maar net voorbij en het jaar was al begonnen met ruzie over Dijkhoffs drammer-uitspraken. Hij had in hetzelfde interview gezegd dat het kabinet zelfs zou kunnen vallen over de klimaatplannen.

De vier partijen gaan ook nog eens de straat op met een ingewikkelde boodschap: Rutte III wil klimaatverandering tegengaan, Rutte III wil dat het betaalbaar is voor iedereen. Alleen weet het kabinet nog niet of dat lukt.

In de peilingen staat de coalitie er al heel lang niet goed voor, drie van de vier partijen zouden flink verliezen. Er staat voor Rutte III in deze campagne veel op het spel. Als de coalitie de krappe meerderheid in de Eerste Kamer kwijtraakt, moet er worden samengewerkt met andere partijen. Maar met wie? Als je als coalitie zelf al zo verdeeld bent?

D66 en de ChristenUnie hopen op steun van de PvdA of GroenLinks. Dat ligt voor de VVD en het CDA ingewikkeld. Hun grootste concurrent is nu Forum voor Democratie, dat niks moet hebben van klimaatplannen en naar verwachting vanuit het niks met een flink aantal zetels in de senaat komt.

Die partij ziet de verwarring over de energierekening en de klimaatplannen tevreden aan: gratis reclame.