TU Eindhoven kreunt onder eigen succes

Volledig bedekt in wit/grijze pakken beweegt een tiental studenten zich tussen hightech apparatuur. De verlichting is gelig. Voor de alfa’s onder ons is het abracadabra wat daar achter die ramen gebeurt. Voor de bèta’s daarentegen, is dit het walhalla.

Hoogleraar Erwin Kessels moet écht even het exclusieve lab - ook wel Cleanroom genoemd - laten zien. ,,Dit is hightech en ontzettend kostbaar. Hier kunnen we niet met hele hordes studenten werken.’’ Want hier experimenteren studenten en promovendi met fotonische chips, chips die op licht werken. Elk stofje dat hier dwarrelt, is er eentje te veel. Dat kan er voor zorgen dat de chips niet meer werken.

Veertig ingepakte studenten is de max, maar bij Technische Natuurkunde bereikt het aantal studenten een kritische grens. Terwijl de opleiding hoopte op rond de 100 eerstejaars staat de teller nu elk jaar op zo’n 180. Dat is nog net te behappen. Alhoewel Kessels bedenkelijk kijkt. ,,Onze studenten doen voor een bachelorproject onderzoek met onze promovendi. Het liefst laten we ze hun gang gaan in het lab zodat ze er lustig op los kunnen experimenteren. Maar dat gaat niet meer met deze aantallen. We moeten er voor zorgen dat ze hun project halen. De spontaniteit gaat er vanaf. Ze doen nu meer proefjes waarvan de uitkomst al vaststaat.’’

Om nog maar niet te spreken van het nakijkwerk. Ook dat gebeurt niet meer zo nauwkeurig als voorheen. ,,Soms wil ik langer stilstaan bij een scriptie omdat er meer uit valt te halen. Maar dat gaat niet en dat voelt slecht. Ik heb er een hekel aan als ik mijn onderwijs niet op honderd procent kan geven”, zegt Kessels.

De TU Eindhoven groeit ontzettend hard. In de afgelopen tien jaar is het aantal studenten verdubbeld naar ongeveer 12.500 studenten. En als bestuursvoorzitter Jan Mengelers naar de voorlopige inschrijfcijfers voor volgend studiejaar kijkt, schrikt hij. ,,Als het aan mij had gelegen, hadden we voor alle opleidingen een numerus fixus ingesteld.” Want deze universiteit is hartstikke trots dat er zoveel studenten een technische studie willen doen, maar wil de kwaliteit van een diploma kunnen garanderen. Mengelers: ,,Het voelt alsof we hard op een bocht afrijden en moeten hopen dat we er niet uitvliegen.”

Voor vier opleidingen geldt dit collegejaar een studentenstop. Volgend studiejaar komen er nog twee bij. De TU Eindhoven vreest dat het daar niet bij blijft. Het aantal aanmeldingen uit Nederland neemt jaarlijks toe met vijf à tien procent. En ook meer internationale studenten melden zich aan de poort. Met de Brexit zijn Britse universiteiten minder in trek bij internationale studenten. En door het vreemdelingenbeleid van president Trump vallen ook Amerikaanse universiteiten vaker af. Als studenten naar de internationale lijstjes en de studiekosten kijken, komen de Nederlandse opleidingen meer in beeld. Tel daarbij op dat alle studies aan de TU Eindhoven Engelstalig zijn en zie daar een verklaring voor de groeiende studentenstroom.

Op deze dinsdag is het niet dringen geblazen op de campus. Ja, de weg van het station naar de universiteit is net een olifantenpad. En in de pauze is het moeilijk een vrije tafel te vinden. Maar het voelt niet als een mierenhoop. Dat is vooral in tentamentijd een ander verhaal: ,,Dan is het hier en in de bibliotheek ramvol’’, schetst woordvoerder Barend Pelgrim. De universiteit moet dan zelfs hbo-studenten weigeren. 

Nu wordt de drukte pas zichtbaar in collegezaal 10. Hier hangt een scherm waarop een hoogleraar te zien is die een college Human Technology Interaction geeft. Beneden in collegezaal 4 staat ze live voor een zaal die een stuk voller is. Omdat niet alle studenten in de collegezaal passen – ze mogen uit veiligheidsoverwegingen niet op de trappen zitten – zijn live verbindingen een noodoplossing. Een groot nadeel: de studenten die in de andere zaal zitten, kunnen geen vragen stellen.

Ook vernieuwing van het onderwijs veroorzaakt dilemma’s. De universiteit wil zo de kwaliteit van de studies verbeteren, maar vernieuwing is aantrekkelijk en trekt mogelijk nóg meer nieuwe studenten aan. 

In het TU/e Innovation Space, een gloednieuw gebouw aan de overkant, proberen de faculteiten juist een nieuwe manier van werken uit. Ze zetten studenten van verschillende opleidingen op één project. De opdrachten komen van bedrijven uit de buurt. ,,We willen ingenieurs opleiden die ondernemend kunnen denken, goed samenwerken, diepte hebben maar ook breedte’’, legt Isabelle Reymen, scientific director, uit. ,,Er zijn ouders en leerlingen die onze open dag bezoeken en zeggen: we twijfelen tussen Delft en Eindhoven, maar als we dit zien. Maar ja, de studentenstroom is er al.”

Zijn meer studenten wel wenselijk? Tijdens de studie is het te doen, vinden tweedejaars Max, Dennis en Tom. ,,Je merkt het vooral in de trein. Daar kan je normaal in de tweede helft van het jaar wel zitten, maar nu niet’’, zegt Max (20). Hoewel ze al pratende bedenken dat er wel een negende en tiende uur zijn bij gekomen. Niet ideaal, want dat betekent tussen half zes en kwart over zeven in de collegezaal. Max: ,,Er waren te weinig collegezalen, dus het moest. Dat is wel irritant, want het is vrij laat en je zit met eten.’’

Bij de opleidingen Bouwkunde barsten ze ook uit de voegen. ,,Eerstejaars mogen geen gebruik meer van maken van de werkplaats, omdat het er soms ontzettend druk is. Voor hen is een klein atelier gemaakt boven”, vertelt Dennis Andreoli, voorzitter van Studievereniging Cheops. Daarom geldt hier al een studentenstop. Het is nodig, constateren de studenten. Want er is ook al fors minder tijd om met docenten te sparren over een project. Voorheen hadden docenten daar een hele middag voor, dat is teruggeschroefd naar een half uur per week.

Die persoonlijke aandacht voor studenten staat onder druk. ,,Vroeger kon je tussentijds stukken inleveren voor feedback, maar daar is geen tijd meer voor. Je merkt dat docenten dingen afhouden. Er zijn iets van 130 vacatures’’, weet Luuk Meeuwis, die in de universiteitsraad zit. De studenten begrijpen de situatie, maar snakken nog steeds naar individuele begeleiding op zijn tijd.

Het is precies die spagaat die hoogleraar Kessels ervaart. ,,Het voelt zo slecht als studenten een afspraak willen maken, maar ik weinig tijd heb. Ook zoiets: ik kende altijd alle studenten bij naam, nu slaat de twijfel wel eens toe. Dat voelt niet prettig.’’