Wat gebeurt er als kabinet Syriëgangers niet ophaalt?

Om hoeveel Nederlandse jihadi’s gaat het?
Nu IS haar laatste stukje grondgebied in Syrië aan het verliezen is, geven elke dag nieuwe jihadstrijders zich over. Vorige week zelfs vierhonderd in twee dagen. Volgens president Trump zitten er momenteel achthonderd mannen vast en moeten die door Europa worden teruggenomen. ,,Het kalifaat staat op het punt om te vallen. Als Europa geen actie onderneemt dan is voor ons het enige alternatief om de IS-strijders vrij te laten.’’ Hoeveel Nederlanders daar tussen zitten, is onduidelijk. Tellingen van inlichtingendienst AIVD wijzen erop dat er nu nog ongeveer 135 Nederlandse jihadstrijders in Syrië zijn. Het merendeel is jong en man. 

Wil het kabinet hen naar hier halen?
Tot dusver pertinent niet. De discussie draaide tot nu vooral om hun vrouwen en kinderen die in Noordoost-Syrië in vluchtelingenkampen terecht zijn gekomen. Ook zij worden vooralsnog niet naar Nederland geholpen. Alleen als zij zelf naar een Nederlandse ambassade komen op ‘veilig grondgebied’, ligt er een ticket klaar. Maar dat lukt niet, want de Koerden die de kampen bestieren laten hen niet gaan. Over de mannelijke jihadstrijders peinsde de regering tot nu geen moment. Daar houden, was het standpunt.

Heeft de oproep van Trump dan geen effect?
Toch wel. Want Nederland kan niet ontkennen dat als de gevangen genomen jihadi’s worden vrijgelaten, het risico groot is dat zij aanslagen in Europa willen plegen. Tegelijk geldt: het berechten van jihadi’s wordt moeilijk omdat bewijs vergaren uiteraard lastig ligt. Het kan erop uitdraaien dat er geen of korte straffen worden opgelegd. Nederland is al wel een beetje gaan bewegen in het probleem. Frankrijk kondigde eerder aan dat ze Franse Syriëgangers onder begeleiding wil terughalen, om te voorkomen dat ze onder de radar verdwijnen. Minister Ferdinand Grapperhaus (Justitie) besloot kort erna dat hij onderzoek gaat doen naar het terughalen van vrouwen en kalifaatkinderen. Maar het omvangrijke probleem van de mannelijke strijders baart het kabinet ook zorgen, binnen de regering vindt hier sinds de oproep van Trump overleg over plaats.

Wat gaat er nu gebeuren?
Zoals Nederland ziet heel Europa zich voor hetzelfde dilemma gesteld. Alle Europese ministers van Buitenlandse Zaken bespraken de kwestie daarom gisteren in Brussel. Uitkomst: ieder zal voor zichzelf moeten beslissen. ,,Ieder land heeft eigen juridische verplichtingen naar hun landgenoten die op jihad zijn gegaan’’, zei EU Buitenland-chef Federica Mogherini na het overleg. ,,Alle mogelijkheden worden verkend, maar er is wel een gedeeld besef dat er geen vacuüm mag ontstaan als IS valt.’’ Binnen Rutte-3 zijn de partijen echter verdeeld. CDA, ChristenUnie en VVD voelen niets voor het terughalen van jihadi’s, terwijl D66 benadrukt dat dit het risico geeft dat strijders ‘onder de radar’ naar Europa komen. De komende dagen heeft premier Rutte nog contact met zijn collega’s May, Macron en Merkel. Tegelijk haalden de Koerdische autoriteiten in Noord-Syrië gisteren wél wat druk van de ketel. Zij lieten weten niet van plan te zijn om gevangen buitenlandse IS-strijders ‘zomaar te laten vertrekken’.