Antidepressiva maken van iemand geen moordenaar
Patiënten schrikken van ongenuanceerde verhalen als dat over Aurélie, schrijft psychiater Christiaan Vinkers.
‘Fatale kortsluiting’, kopte de Volkskrant boven het tragische verhaal van Aurélie die haar kinderen doodde (Zaterdag, 16 februari). Het artikel leest als een spannende detective: na het slikken van antidepressiva werd Aurélie een moordlustig persoon die met zombieachtige blik en blinde woede tekeerging. Huiveringwekkend en aansprekend – maar meer sensatie dan wetenschap. De gevolgen zijn even voorspelbaar als bij eerdere artikelen over dit onderwerp. Een eerste e-mail kwam na een paar uur al binnen. Een patiënt meldde mij dat ze met haar antidepressiva wilde stoppen. Maandag zal de telefoon bij vele psychiaters en huisartsen roodgloeiend hebben gestaan.
Mijn eerste reactie was om met een opsomming van feiten en nuancering de onterechte claims uit het artikel recht te zetten. Antidepressiva maken van iemand geen moordenaar. Terwijl het aantal antidepressivagebruikers de afgelopen twintig jaar verdubbelde, halveerde in deze periode het aantal veroordelingen voor moord en doodslag.
Ongemakkelijk gevoel
Toch bekroop mij onmiddellijk het gevoel dat onduidelijkheid over de feiten misschien niet de kern is van onze kritische houding ten opzichte van antidepressiva. Misschien geven antidepressiva ons gewoon een ongemakkelijk gevoel. Geluk uit een potje, een symbool voor onze problematische moderne samenleving, iets voor zwakke mensen die zelf hun problemen niet kunnen oplossen. Op psychische klachten zoals bij een depressie ligt een stigma dat loodzwaar op mensen drukt. Daar komt nog eens het stigma van antidepressiva bovenop. Misschien dat daarom gruwelijke verhalen over antidepressiva en moord velen aanspreken.
Het stigma op antidepressiva is begrijpelijk in een tijd waarin gezondheid vooral positief moet zijn, waarin herstel en opknappen centraal staat. Het schuurt om dan te spreken over de vaak botte pech van mensen met een depressie, het onbegrip van hun omgeving en vrienden, en de bagatellisering van dit lijden door onze maatschappij. Zou het niet mooi zijn, een wereld waarin er ruimte is om het open met elkaar te hebben over diep en verschrikkelijk lijden en de onmogelijkheid een normaal leven te leiden? Dat er ruimte is voor reflectie over somberheid en wanhoop zonder dat dit wordt weggemoffeld, dat men verzandt in clichés of dat simpele oplossingen worden aangedragen?
Nadelen
Je hoeft overigens geen complotdenker te zijn om te zeggen dat antidepressiva nadelen kennen, dat de farmaceutische industrie een kwalijke rol heeft gespeeld en dat er bij jongeren wél een relatie is met agressie. De paradox is dat antidepressiva voor sommigen levensreddend zijn, en de voordelen opwegen tegen de nadelen. Depressie kan namelijk echt een dodelijke ziekte zijn, en moeten dan niet alle behandelopties, waaronder antidepressiva, op tafel liggen?
Uiteraard moet daarbij eerlijke, rationele en genuanceerde informatie worden gegeven over de voor- én nadelen. Tot die tijd kunnen onze patiënten sensationele antidepressivaverhalen missen als kiespijn.
Christiaan Vinkers is psychiater en onderzoeker van Amsterdam UMC.
Aurélie doodde haar kinderen van 6 en 8. Ze slikte Seroxat, een medicijn tegen depressies, waarvan steeds duidelijker wordt dat het kan leiden tot geweldsuitbarstingen. Vlak voor het hoger beroep in haar zaak vertellen haar ouders hun verhaal.
Ruim twintig patiënten die in hun jeugd Seroxat hebben gebruikt, dienen eind deze maand een collectieve claim in tegen fabrikant GlaxoSmithKline (GSK). Zij stellen de farmaceut aansprakelijk omdat die niet tijdig heeft gewaarschuwd voor de ernstige psychische gevolgen van het gebruik van het medicijn.