Indiase transgenders eisen hun religieuze rechten op, met een beroep op oude Hindoestaanse teksten

Dat was een entree die de aandacht trok: op een kameel gezeten, links en rechts zegeningen uitdelend, betrad Laxmi Narayan Tripathi vorige maand het terrein van Kumbh Mela, het hindoefestival in India dat te boek staat als het grootste religieuze evenement ter wereld. Tripathi staat aan het hoofd van Kinnar Akhara, een religieuze orde die volledig uit transgenders bestaat. Niet eerder liet die orde zich zien bij Kumbh Mela. Tripathi (41) staat bekend als activist die zich sterk maakt voor rechten van seksuele minderheden en sekswerkers.

Eigenlijk zijn Tripathi en de haren geen transgenders maar hijra's: personen die in een jongenslichaam zijn geboren, maar deel uitmaken van een subcultuur die al eeuwenlang gestalte geeft aan een bijzondere genderidentiteit. Hijra's laten zich niets gelegen liggen aan de gangbare scheidslijnen tussen mannelijk en vrouwelijk gedrag. Ze zijn geen man en geen vrouw, maar vormen letterlijk India's derde sekse. Volgens officiële cijfers telt India ongeveer een half miljoen transgenders, volgens activisten moet dat getal met zes vermenigvuldigd worden.

Laxmi Narayan Tripathi heeft de ambitie om de hijra's de plek in het religieuze domein terug te geven, die hun krachtens de geschiedenis zou toekomen. Van oudsher worden er aan hijra's magische krachten toegedicht, die ze volgens overlevering ontlenen aan de hindoegodin Bahuchara Mata. De traditie wil dat hijra's zingend en dansend op bruiloften en geboortefeesten verschijnen om het bruidspaar of de pasgeborene te zegenen met vruchtbaarheid en voorspoed. Als daar niet genoeg voor betaald wordt, verandert de zegen in een vloek.

In het moderne India heeft de ceremoniële functie van de derde sekse aan betekenis ingeboet. Hijra's trekken tegenwoordig vaak bedelend door de straten. In de grote steden werkt een ruime meerderheid van de transgenders als prostituee. De gemiddelde Indiër is banger voor hun schaamteloosheid dan voor hun magische krachten. Hijra's worden gevreesd en verguisd. Daardoor speelt hun bestaan zich vrijwel altijd buiten de maatschappelijke orde af.

Hindoegeschriften

Om de verloren waardigheid van de transgenders te herstellen, doet Tripathi een beroep op oude hindoegeschriften, zoals de Ramayana. In dit epos zijn de hijra's de enigen die bij de godheid Ram in het woud blijven, nadat hij uit zijn rijk verbannen is. Als Ram terugkeert uit ballingschap beloont hij de hijra's voor hun toewijding door ze een grote toekomst te voorspellen. In de Mahabaratha, een tweede belangrijke hindoetekst, staat ook een veelzeggend verhaal. De krijgshaftige godenzoon Arjuna moet een jaar lang in anonimiteit leven. Gekleed als vrouw onderwijst hij zang en dans aan de dochter van de koning aan wiens hof hij verblijft. Arjuna is in de optiek van Tripathi een hijra avant la lettre.

Tripathi werd geboren als oudste zoon van een brahmanenfamilie in Mumbai, die altijd achter haar is blijven staan. Vanaf haar kindertijd was ze al 'anders'. Tripathi dacht aanvankelijk dat ze gay was, maakte furore als danser en dragqueen, en liet zich na een lange zoektocht naar haar seksuele identiteit inwijden in de cultuur van de hijra's. Anders dan veel andere transgenders, die door hun familie verstoten worden, deed ze dat uit vrije keuze.

Hijra's leven in zelfgecreëerde familieverbanden die sterk hiërarchisch georganiseerd zijn. De leiding is in handen van zogeheten goeroes, die hun 'volgelingen' bescherming bieden in ruil voor respect, aanzien en - meestal - geld. Dankzij een krachtige mix van mannelijk charisma en vrouwelijke charme klom Tripathi niet alleen op tot leidsvrouw binnen haar eigen clan, als officieuze woordvoerster van de gemeenschap reisde ze de hele wereld af om aandacht te vragen voor de situatie van Indiase transgenders. In de zomer van 2018 was ze nog te gast op de Wereld Aids Conferentie in Amsterdam.

Derde sekse

Mede door de bemoeienis van Tripathi en andere activisten is de positie van seksuele minderheden in India aan het veranderen. In 2014 bepaalde het Hooggerechtshof dat transgenders formeel erkend moeten worden als derde sekse. Vorig jaar werd een oude koloniale wet die homoseksualiteit verbiedt uit het Wetboek van Strafrecht gehaald. Tegen die achtergrond noemt Tripathi de deelname van haar transgenderorde aan de Kumbh Mela 'een volgende stap in de richting van erkenning'.

Binnen het hindoe-establishment stuit die stap op de nodige weerstand. Zo wordt de hijra-orde of Kinnar Akhara niet geaccepteerd door de raad van de dertien religieuze ordes die bij Kumbh Mela als het meest gezaghebbend gelden. De transgenders kregen toestemming er hun eigen kamp in te richten. Maar dat gaat Tripathi niet ver genoeg. Ze wil dat de Kinnar Akhara als veertiende orde wordt erkend. De voorzitter van de raad liet voorafgaand aan de Kumbh Mela weten dat de transgenders zich mogen aansluiten bij een van de bestaande ordes, maar dat ze zelf dat predikaat niet verdienen. Dat aanbod werd door Tripathi resoluut van de hand gewezen. In de Times of India verklaarde ze dat hijra's een soort godheden zijn. Dus waarom zou je je dan laten inlijven door een orde van heiligmannen?

Godheden of niet, de hijra's passen niet in het plaatje van de Indiase heiligman of sadhu, die afziet van wereldse genoegens om via een ascetische levenswijze naar spirituele bevrijding te streven. De leden van de Kinnar Akhara hullen zich, ook tijdens de Kumbh Mela, in glanzende sari's en dragen zware make-up plus dito juwelen. Anders dan de leden van de andere religieuze ordes leven de hijra's - voor een deel voormalige sekswerkers - niet celibatair. Dat maakt de deelname van hijra's aan de Kumbh Mela behalve sensationeel ook ronduit subversief.

Ondanks haar taboedoorbrekende aanpak kan Tripathi slechts ten dele rekenen op de sympathie van haar oorspronkelijke achterban, de Indiase lgbtqi-beweging. Dat heeft alles te maken met haar uitspraken over de kwestie-Ayodhya. Volgens hindoes moet er in het plaatsje Ayodhya een hindoetempel komen omdat de godheid Ram er geboren zou zijn. Moslims vinden dat op dezelfde plek de zestiende-eeuwse moskee moet worden herbouwd, die in 1992 door rechts-nationalistische hindoes werd gesloopt. De controverse is bij herhaling aanleiding geweest voor religieus gemotiveerd geweld en heeft duizenden mensen (moslims en hindoes) het leven gekost.

Polarisatie

Als hoofd van de Kinnar Akhara sprak Tripathi eind vorig jaar haar steun uit voor een wet die het mogelijk moet maken dat er in Ayodhya een Ram-tempel verrijst. Daarmee speelt ze de politiek van premier Narendra Modi en zijn hindoe-nationalistische partij in de kaart. De lgbtqi-gemeenschap stelde een petitie op, ondertekend door zo'n twintig organisaties en honderden activisten, waarin Tripathi beticht wordt van polarisatie. Saillant detail is dat de islam een belangrijke rol speelt in het ontstaan van de Indiase transgendergemeenschap. Zo werd een hijra in vroeger tijden bij wijze van initiatierite gecastreerd, een gebruik dat sterk beïnvloed is door de islamitische traditie van de eunuch of castraat. De connectie met de moslimcultuur werkt nog altijd door. Tripathi had tot voor kort bijvoorbeeld de gewoonte om op islamitische hoogtijdagen naar de heiligdommen van soefi-moslims te reizen om deel te nemen aan hun feesten.

Tripathi ontkent alle beschuldigingen aan haar adres. Ze zegt niemand uit te sluiten. Haar lange staat van dienst als mensenrechtenactivist zou voor zichzelf moeten spreken, vindt ze. Intussen schrijft ze als hoofd van de Kinnar Akhara geschiedenis in Allahabad, waar pelgrims zich voor haar tent verdringen om haar zegen af te smeken. Tripathi is de marginale positie van de transgenders al lang en breed ontstegen. Maar hogepriesteres of niet, afgaande op een reportage van het Indiase 'News18' blijft ze de hijra die ze altijd is geweest. Tegen een wat oudere man die zich zojuist voor haar voeten heeft geworpen zegt ze daar: "Hé jij, kun je m'n vriendje niet worden?"

120 miljoen pelgrims

De Kumbh Mela vindt eens per drie jaar plaats, duurt zeven weken, en wordt afwisselend op vier verschillende plekken in India gehouden. De locatie bij Allahabad wordt gezien als de belangrijkste en heilzaamste omdat er drie heilige rivieren samenstromen: de Ganges, de Yamuna en de mythische rivier Saraswati.

Hoogtepunt van de Kumbh Mela zijn de massale rituele baden die plaatsvinden bij een bepaalde stand van de planeten. Een onderdompeling op deze heilige plek heeft binnen het hindoeïsme een reinigend effect op het karma (de doorwerking van daden uit huidige en vorige levens). Over een periode van zeven weken worden er op deze Kumbh Mela ongeveer 120 miljoen hindoepelgrims verwacht. De editie van dit jaar eindigt op 4 maart.

Lees ook:

In Nepal is een transgender beter af dan een homo

Durga Thapa wist niet dat ze lesbisch was. Dat wil zeggen: ze kende het woord niet tot ze op het matje werd geroepen bij de generaal.‘Hij vroeg: heb je weleens van lesbisch gehoord? Ik zei: nee, wat betekent dat?’