Knoops over terugnemen IS-strijders: 'Nederland kan nu moed en durf tonen'
Honderden gevangenen die jarenlang vastzitten zonder uitzicht op een proces. En niemand die ze wil hebben. Het is een schrikbeeld voor hoogleraar internationaal recht Geert-Jan Knoops. Hij vreest dat IS-strijders die nu in kampen vastzitten hetzelfde lot staat te wachten als de honderden mensen die de Amerikaanse gevangenis Guantánamo Bay hebben bevolkt (en de tientallen die er nog steeds zitten).
De Amerikaanse president Trump vroeg gisteren Europese landen als Groot-Brittannië en Nederland om gevangengenomen IS-strijders uit hun land op te nemen en te berechten. Maar die landen zitten daar niet echt op te wachten, omdat ze bang zijn voor de gevolgen.
Geneefse Conventie
"Er moet geen tweede Guantánamo Bay ontstaan. Nederland heeft destijds ook nauwelijks verantwoordelijkheid genomen ten aanzien van gevangenen die daar jarenlang zonder proces hebben vastgezeten", stelt Knoops, die zelf een Guantanámo-gevangene heeft bijgestaan als advocaat.
Hij hekelt die opstelling, vooral omdat Nederland en andere Europese landen, hebben deelgenomen aan de strijd tegen IS. Ons land leverde materieel aan Syrische groeperingen en Nederlandse F-16's bombardeerden doelen in Syrië en Irak.
"Volgens de Geneefse Conventie is het van belang dat je vijanden een eerlijk proces krijgen", legt Knoops uit in het NOS Radio 1 Journaal. "Je kan niet zeggen: we zijn bang voor de gevolgen als wij strijders opnemen, we kijken weg." Nederland moet dus op zijn minst meedenken over een oplossing, vindt de hoogleraar.
Trump zegt dat er op dit moment 800 IS-strijders uit Europa vastzitten in gevangenenkampen in de regio. Als de landen ze niet opnemen, is er volgens hem geen goed alternatief.
Knoops: "Europa had geen exit-strategie voorafgaand aan de interventie in Syrië en Irak. Terwijl je op je vingers kan natellen dat je krijgsgevangenen gaat maken. Waarom is daar niet over nagedacht?"
De reden van landen om geen strijders terug te nemen is vooral de vrees voor aanslagen. Het is moeilijk om iemand te veroordelen voor daden gepleegd in een oorlogsgebied ver weg. En als een strijder niet wordt veroordeeld, staat hij op straat, in zijn land van herkomst.
Nederland staat altijd voorop als het gaat om wijzen naar andere landen in verband met mensenrechten.
Knoops kan daar kort over zijn. "Er kunnen gevolgen zijn na een berechting, veroordeling of strafoplegging. Dat kunnen politiek ongewenste gevolgen zijn, maar dat neemt de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van internationaal recht niet weg."
Volgens de hoogleraar ligt hier juist een kans voor ons land. "Nederland staat altijd voorop als het gaat om wijzen naar andere landen in verband met mensenrechten. Nou, dit is een moment waarop Nederland een keer moed en durf kan tonen."
Maar in Nederland is het kabinet vooralsnog niet actief van plan IS-strijders terug te halen. Wel onderzoekt minister Grapperhaus van Justitie de mogelijkheid om Nederlandse vrouwelijke Syriëgangers en hun kinderen terug te laten keren.
Ook andere Europese landen worstelen met de kwestie: Frankrijk ziet de strijders als "vijanden" van het land, maar de overheid bereidt zich wel voor om zo'n vijftig jihadisten en hun gezinnen terug te halen. Het Verenigd Koninkrijk weigert vooralsnog jihadisten terug te nemen en ook Duitsland lijkt terughoudend.
Later vandaag komen in Brussel alle Europese ministers van Buitenlandse Zaken bijeen. De terugkeer van jihadisten wordt dan besproken.
