Prijzen stijgen, vertrouwen daalt: gaan we er wel op vooruit in 2019?

Terwijl de koopkracht van vrijwel elke Nederlander in 2019 zou groeien, vliegen de tegenvallers ons om de oren. Nu blijkt ook de energie fors duurder te worden. Het Centraal Planbureau (CPB) gaat berekenen of de voorspellingen voor de koopkracht wel correct waren.

Sander van Mersbergen 18-02-19, 06:00 Laatste update: 18-02-19, 11:16

De eerste klachten kwamen een paar weken geleden, toen de loonstrookjes van januari binnen waren. En dat gevoel werd zaterdag versterkt door nieuwe cijfers van het CBS over de energierekening. Een gemiddeld huishouden betaalt in 2019 liefst 334 euro meer aan energie dan in 2018. Bijna drie tientjes per maand dus: voor veel mensen is dat gewoon heel veel geld.

De negatieve teneur onder de bevolking is heel duidelijk terug te zien in het consumentenvertrouwen, dat maandelijks door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gemeten wordt. Dat is de afgelopen maanden keihard gekelderd. In januari was het aantal mensen dat negatief is over zijn eigen financiële situatie groter dan het aantal mensen dat daarover positief gestemd was. De laatste keer dat dat zo was, was in augustus 2015.

,,Wij vragen niet specifiek waarom mensen minder tevreden zijn, maar we zien het wel‘’, zegt CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen. ,,Dat kan best te maken hebben met het feit dat de btw en de energiebelasting omhoog zijn gegaan. Als je al een baan hebt en geen promotie maakt, is het leuk dat de arbeidsmarkt goed draait, maar daar merk je dan niks van.”

Gevoel

Dat het niet alleen maar een gevoel is, blijkt uit andere CBS-cijfers over januari. In die periode stegen de consumentenprijzen (plus 2,2 procent) harder dan het gemiddelde cao-loon (plus 2 procent). Dat wil nog niet meteen alles zeggen, zegt Van Mulligen. Veranderingen in toeslagen en belastingheffing zijn bijvoorbeeld niet meegenomen. ,,Maar de loonontwikkeling is in januari minder positief dan in december. Dat was niet helemaal de verwachting.”

Al deze cijfers werpen de vraag op of die jubelvoorspellingen over 2019, waar we de afgelopen maanden toch een beetje mee zijn doodgegooid, dan wel kloppen. Hebben de rekenaars van het Centraal Plan Bureau (CPB) en NIBUD bijvoorbeeld rekening gehouden met een dermate forse stijging van de energieprijzen?

Een woordvoerder van het CPB zegt dat de ontwikkeling van de energieprijzen vooraf niet afzonderlijk wordt voorspeld. ,,In onze koopkrachtraming is energie onderdeel van de inflatieraming, het geheel aan prijsstijgingen over alle onderdelen. Voor 2019 zijn wij uitgegaan van een relatief forse prijsstijging van 2,4 procent. Wel wordt rekening gehouden met de effecten van beleid, zoals de verhoging van de energiebelasting en verhoging van de btw.”

De loonontwikkeling is in januari minder positief dan in december. Dat was niet helemaal de verwachting
Peter Hein van Mulligen

Ramingen

Momenteel is het CPB bezig met een raming die begin maart verschijnt. Het is volgens de woordvoerder nog te vroeg om te zeggen of de koopkrachtvoorspellingen over 2019 naar beneden moeten worden bijgesteld.

Voor 2019 werd een gemiddelde koopkrachtstijging van 1,6 procent voorspeld. De positieve effecten komen vooral van loonstijgingen en van een aanpassing van het belastingstelsel. Bij het bekendmaken van de ramingen stelde het CPB al wel dat de mensen met een kleine portemonnee er het minst op vooruit zouden gaan.

Ook worden zij het hardst geraakt door de stijging van de energieprijzen. Wanneer die prijzen nog harder stijgen dan verwacht, is de pijn bij deze groep dus het grootst.