Nieuw onderzoek suggereert dat het allemaal in het noordwesten van Frankrijk begon.
Wie denkt aan megalithische monumenten, denkt natuurlijk direct aan Stonehenge. Maar Groot-Brittannië is zeker niet het enige land met een dergelijk bouwwerk; megalitische monumenten zijn kris-kras over Europa te vinden. Naar schatting gaat het om zo’n 35.000(!) exemplaren, waarvan het grootste deel uit de nieuwe Steentijd en de Kopertijd stamt en zich bovendien in kustgebieden bevindt.
De oorsprong
Met zoveel megalithische monumenten in Europa rijst natuurlijk al snel de vraag waar de oorsprong van deze monumenten nu precies ligt. Is er een plek aan te wijzen waar iemand op het geniale idee kwam om zo’n monument te doen verrijzen, waarna anderen dat idee kopieerden? Of kwamen de bouwers van deze monumenten onafhankelijk van elkaar op het idee om ze te gaan maken? Onderzoekers hebben zich in de afgelopen decennia natuurlijk al over die vraag gebogen. En zo aan het begin van de twintigste eeuw waren ze het er wel over eens dat al die megalithische monumenten een gedeelde oorsprong hadden, en wel in het Nabije Oosten. Maar in de jaren zeventig van de vorige eeuw wezen dateringen er weer op dat de bouwers van de monumenten in zeker vijf verschillende regio’s van Europa, onafhankelijk van elkaar op het idee kwamen om ze te laten verrijzen. En die theorie houdt eigenlijk nog steeds stand.
Onterecht, zo stellen onderzoekers deze week in het blad PNAS. Hun studie wijst er namelijk op dat de megalithische monumenten toch hun oorsprong vinden op één plek, en wel in het noordwesten van Frankrijk. De onderzoekers trekken die conclusie onder meer op basis van honderden koolstofdateringen. Die dateringen leiden wetenschappers tot de conclusie dat de voorlopers van megalithische monumenten – opgebouwd uit aarde, nog zonder gebruik van stenen – alleen in het noordwesten van Frankrijk te vinden zijn. En de eerste megalithische graven duiken hier rond 6500 jaar geleden op. Iets later treffen we ze ook op het Iberisch Schiereiland en op de Britse eilanden aan. En weer iets later ook in Scandinavië. “Mijn resultaten laten zien dat Europa’s eerste megalithische graven in het noordwesten van Frankrijk verrezen,” aldus onderzoeker Bettina Schulz Paulsson. “En die traditie verspreidde zich vervolgens geleidelijk.”
Over zee
Over hoe die verspreiding in zijn werk is gegaan, heeft Schulz Paulsson ook wel ideeën. Ze wijst er daarbij op dat de meeste megalithische monumenten te vinden zijn in kustgebieden. “De verspreiding van deze graven suggereert dat deze traditie zich via zee verspreidde.” Dat ging langs de Mediterrane en Atlantische kust en in drie fasen, zo suggereert de onderzoeker. Vanuit het noordwesten van Frankrijk naar delen van het Iberisch Schiereiland. En vervolgens ook naar het huidige Groot-Brittannië, gevolgd door verspreiding naar het noord- en zuidoosten van Frankrijk en Scandinavië (zie kaartje hieronder).
En dat werpt weer een nieuw licht op de vaardigheden van de prehistorische mensen die deze monumenten bouwden. “De maritieme vaardigheden en technologieën van megalithische samenlevingen lijken veel geavanceerder te zijn geweest dan gedacht.”
