Is het einde der internettijden nu écht aangebroken? Volgens YouTube wel

Al maanden worden we geteisterd door advertenties van YouTube op Twitter, Facebook en andere sociale media, die ons waarschuwen dat het einde der internetdagen nabij is. De Copyright Directive heeft de voorbije maanden heel wat stof doen opwaaien onder activisten, journalisten en - dankzij de bombardementen op sociale media - ook bij de ‘gewone gebruikers’, zoals u en ik. Is de paniek gerechtvaardigd? Gaan we straks naar een EU-internet waar materiaal niet meer vrij kan gedeeld worden? Staat onze vrijheid van meningsuiting onder druk? Kunnen we straks niks meer leren op YouTube? En verstikt de Europese Unie langzaamaan niet in eigen wetgeving, na de toch al zware GDPR-verplichtingen? Op deze vragen zoekt Matthias Dobbelaere-Welvaert een antwoord.

opinie
Copyright 2018. All rights reserved.
Matthias Dobbelaere-Welvaert
Deze opinie werd geschreven door Matthias Dobbelaere-Welvaert, docent ‘Copyright & Mediarights’ bij de Erasmus Hogeschool Brussel, bestuurder bij the Ministry of Privacy, en verhalenverteller bij de juridische podcast- en vlogreeks DOBBELAERE-WELVAERT.

De korte geschiedenis van ons Belgisch auteursrecht

Het doel van de Copyright Directive is duidelijk: het oude auteursrecht eindelijk vernieuwen. Onze Belgische auteurswet dateert bijvoorbeeld van 1994, en werd uiteindelijk in 2014 opgenomen in het Wetboek voor Economisch recht. De eerste Belgische wetgeving die het auteursrecht regelde kwam uit 1886, en die wetgeving hield het maar liefst meer dan 100 jaar vol, maar het is duidelijk dat we nu voor een nieuwe mijlpaal staan.

Het opzet van nieuwe wetgeving is niet helemaal onbegrijpelijk. Het internet en onze digitale economie zet traditionele auteursrechten en traditionele concepten zwaar op de helling. Het paterniteitsrecht bijvoorbeeld, of het recht op vaderschap - wetgeving is niet verschoond van wat seksisme - , is voor kunstenaars makkelijk vast te stellen, maar in een co-working digital economie als het ware, is dat veel moeilijker. Wie de auteur is van een bepaald werk, wordt steeds moeilijker en moeilijker om vast te stellen.

Het auteursrecht kan je eigenlijk opbreken in twee delen. Het eerste deel zijn de morele rechten - wie de auteur is bijvoorbeeld. Die morele rechten kan je nooit overdragen, de vermogensrechten - het tweede luik, zeg maar het financiële gedeelte - daar kan je als auteur heel wat mee. Zo staat in de meeste arbeids- en freelanceovereenkomsten dat alles wat je maakt, overgedragen wordt naar je werkgever of opdrachtgever. Zij hebben dan het recht om jouw auteurswerk te commercialiseren en te exploiteren.

Het concept van auteursrechten staat stevig onder druk

Dat werkt anno 2019 nog allemaal wel vrij goed. Wat niet zo goed werkt, is het geld laten toekomen waar het hoort: bij de auteurs. En zeker op internet, waar content massaal gedeeld, herwerkt en geherpubliceerd wordt, vaak zonder vermelding van de oorspronkelijke auteur, is het massief moeilijk om de vergoedingen - die gedefinieerd worden in de wet of door gebruiken - te laten belanden bij de auteur.

Het concept van auteursrechten staat ook stevig onder druk. Zo blijft auteursrecht bestaan tot 70 jaar na het overlijden van de auteur. Zoiets staat natuurlijk innovatie stevig in de weg, maar het was wel ooit zinvol voor kinderen van arme kunstenaars.

Het is duidelijk dat de auteursrechtwetgeving al lang niet meer voldoet aan onze tijd. Vandaar dat de EU op de proppen komt met een Copyright Directive, een richtlijn die zij noodzakelijk vindt voor creatievelingen om zich te wapenen tegen tech-giganten. Klinkt mooi, maar is dat ook echt zo?

(Lees verder onder de Vlog)

De Copyright Directive als beschermheer van de kleine creatieveling?

Ja en neen. Grote tech-giganten zoals Google en Facebook moeten straks wel degelijk licentieovereenkomsten sluiten met kleinere spelers, mediabedrijven maar ook gewone gebruikers die ervoor kiezen om content te delen op hun platformen.

Het minder goede nieuws is dat zij ook verwacht worden om op te treden tegen inbreuken op het auteursrecht. Waarom dat precies ‘minder goed nieuws ‘ - want je zou kunnen zeggen dat de doelstelling nobel is -, is natuurlijk omdat deze grote tech bedrijven geen duizenden extra werknemers gaan aanwerven om schendingen manueel vast te stellen, maar wel gebruik gaan maken van algoritmes en ‘artificiële intelligentie’ om schendingen automatisch vast te stellen. Aangezien de juridische gevolgen niet van de poes zijn als ze schendingen zouden laten staan, zal zo’n filter risico-avers worden gebouwd, wat natuurlijk betekent dat ook veel materiaal dat niet per se een inbreuk is, zal worden geweigerd wegens een te strenge filter.

Er is wel een kleine uitzondering toegevoegd op die filtervereiste. Zo moeten bedrijven of platformen die minder dan 10 miljoen euro omzet draaien, minder dan 5 miljoen unieke bezoekers per maand hebben én minder dan drie jaar bestaan, niet voorzien in een automatische filter.

Betalen voor links op sociale media

Niet alleen de filter - die vanzelfsprekend bepaalde risico’s met zich meebrengt naar vrije meningsuiting toe - maar ook artikel 11 ofwel de linktaks doet heel wat stof opwaaien. Artikel 11 zorgt ervoor dat partijen - zeg maar opnieuw Google, Twitter of eigenlijk elk platform waar gebruiker nieuwsartikelen kunnen delen -, een bepaalde vergoeding moeten betalen aan de nieuwsorganisaties. En eerlijk: dat is al te gek.

Het is gek, omdat Duitsland en Spanje in het verleden al hebben geëxperimenteerd met een dergelijke taks en dat was allesbehalve een succes. Het is dan ook een compleet raadsel waarom de EU zo zwaar doorzette met dit artikel. Het gevolg in Duitsland bijvoorbeeld, was dat Google stopte met het overnemen van korte stukjes tekst - zeg maar de beschrijving van het artikel - in hun organische zoekresultaten, waardoor nieuwsorganisaties opeens veel minder trafiek en kliks kregen, waardoor ook onmiddellijk de advertentie-inkomsten stevig aan het slinken gingen.

Ook in Spanje sloot Google haar ‘Google News’ voor twee weken, en ook daar ging het verkeer naar de kranten er volledig uit.

De kans zit er dus dik in dat Google haar ‘News’ sluit in de EU, en dat krantenwebsites - hoewel sommigen erg overtuigd zijn van het nut van de nieuwe maatregelen - al snel de negatieve gevolgen zullen ondervinden.

Ook als je straks op Twitter of LinkedIn geen externe links naar nieuwswebsites meer kan plaatsen, wordt het daar zo dadelijk misschien wel een erg dode boel.

De EU mag dan wel claimen dat zij de nieuwe auteurswetgeving maakt voor de kleine en kwetsbare creatievelingen onder ons, niets is minder waar. Want de kleinere publishers, hoewel ook voorstander van een eerlijke auteursvergoeding, zijn veelal gekant tegen deze linktaks, omdat trafiek via zoekmachines voor hen essentieel is. Het zijn net de grote organisaties - die al kunnen bogen op een aangename merkbekendheid - die heel wat lobbygeld hebben neergedokt voor deze regelgeving.

Conclusie

En daar komen we meteen tot onze conclusie. Neen, dit is wellicht geen wetgeving die erg goed is voor u en mij. Noch voor de innovatie binnen de Europese Unie, wanneer bedrijven straks stikken in EU-regelgeving, terwijl hun neven en nichten in de VS en China veelal kunnen doen wat ze willen.

Dit is regelgeving op maat, en bijna op bestelling. En hoewel de EU absoluut gelijk heeft wanneer ze zegt dat het auteursrecht aan een vernieuwingskuur toe is, is het nog maar de grote vraag of deze regelgeving de verlossing zal brengen.

Ik zie onze technologische innovatie in de Europese Unie ernstig gehinderd worden

Ik zie vooral heel wat praktische problemen, ik zie websites eigen uploadfilters creëren waarover geen transparantie bestaat, ik zie onze technologische innovatie in de Europese Unie ernstig gehinderd worden, en ik zie een publiek debat op sociale media ontstaan waar discussies niet meer gevoerd worden op basis van gerenommeerde nieuwsbronnen, maar op wel basis van hearsay zonder achtergrondinformatie.

Aan de andere kant, het is misschien ook een kans om de dominantie van grote tech platformen finaal te breken. De vraag is vooral: tegen welke prijs? De toekomst zal het moeten uitwijzen. Voor juristen betekent dit weer een pak extra werk, maar voor online innovatie, start-ups en scale-ups lijkt het op dit moment helemaal geen goed nieuws te zijn.

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen