Vier redenen waarom vervuilende kolencentrales ooit subsidie kregen

Ze stoten dubbel zo veel CO2 uit als gascentrales en toch verstrekte Jacqueline Cramer als minister van Milieu in 2006 vergunningen voor de bouw van drie kolencentrales. Pas in 2015 kwamen die in bedrijf en ze kunnen nog tot 2050 mee. Hoe is Nederland aan deze drie 'planningsfouten' gekomen?

Dure olie en gas

Volgens Eon, exploitant van de kolencentrale op de Maasvlakte, heeft de regering in 2004 zelf gevraagd om kolencentrales. De olie- en gasprijzen waren hoog, kolen spotgoedkoop. Bovendien wilde het kabinet af van zijn afhankelijkheid van gas uit Rusland en olie uit instabiele Arabische landen.

Op dat moment was al lang duidelijk dat kolen alleen goedkoop zijn als de milieuvervuiling die ze veroorzaken, gratis is. Het Europees Milieu Agentschap EEA rekende voor dat vervuiling door steenkool tot 20 cent per kilowattuur zou moeten kosten. Als die kosten aan de gebruikers in rekening zouden worden gebracht, zou de prijs van kolenstroom voor huishoudens verdubbelen.

Om een einde te maken aan die gratis vervuiling, werden in 2005 de emissierechten ingevoerd. Die moesten de grootste vervuilers op kosten te jagen. Dat systeem heeft nooit gewerkt.

Lonkende subsidies

Kolen waren weliswaar goedkoop, maar die emissierechten waren een groot risico. Bedrijven moesten hun uitstootrechten op de markt aanschaffen en die konden dus zomaar veel duurder worden.

Daar vond minister Joop Wijn (CDA), de opvolger van Jacqueline Cramer, iets op. Hij was bereid de kosten voor de aanschaf van emissierechten te compenseren. Niet de centrale kreeg deze subsidie, maar de grote klanten van de centrale, concerns als (tegenwoordig) Tata Steel, DSM en AkzoNobel.

Wijn verklaarde zich bereid in Europa te pleiten voor een subsidieregeling en schreef in een brief aan ondernemingsorganisatie VNO-NCW dat hij bereid was 80 procent van de aanschafwaarde van de emissierechten aan die stroomafnemers te vergoeden. Tot een maximum van 2 miljard euro. Deze subsidie is er nooit gekomen, maar zou voor de grootafnemers wel een cruciale rol hebben gespeeld bij hun besluit een langlopend contract te tekenen.

Plan voor CO2-afvang

Vanaf het moment dat over de bouw van de drie nieuwe kolencentrales werd gesproken, werden ook plannen bedacht om hun milieuschade te beperken. Het afvangen en ondergronds (in lege gasvelden) opbergen van de CO2 was het belangrijkste idee. De drie centrales werden zo gebouwd dat er een CO2-afvanger aan zou kunnen worden gekoppeld.

Minister Cramer vond de kolencentrales alleen acceptabel met een CO2-afvang. 'Als een bedrijf nu kolencentrales wil bouwen, zal ze in haar financiële prognoses hier rekening mee moeten houden', schreef ze.

Het is er nooit van gekomen. Het systeem voor CO2-afvang en opslag bleek veel te duur. En dus gaan de indrukwekkende rookwolken van de drie centrales nog altijd onbelemmerd de lucht in.

Vergoelijken uitstoot

De enorme uitstoot van kolencentrales werd op verschillende manieren vergoelijkt. Eén daarvan was: je kunt mooi biomassa bijstoken. En biomassa is groen, toch? Cramer schreef in 2007 aan de Tweede Kamer dat biomassa 'een significante bijdrage kan leveren aan de ambities met betrekking tot het klimaatbeleid'. Immers: het verbranden van biomassa brengt geen extra CO2 in de circulatie.

Minister Kamp houdt nog steeds vast aan dit idee. Hij ligt al maanden overhoop met de Tweede Kamer over het subsidiëren van biomassa. Het bezwaar van de Tweede Kamer is: biomassa is veel duurder als energiebron dan windmolens op zee. Dus biomassa subsidiëren is geld weggooien.

Kamp brengt daar tegenin dat hij zonder het stoken van biomassa de doelstellingen in het Energieakkoord van 2013 niet kan halen. De Tweede Kamer beschouwt de subsidie van 4 miljard euro voor het bijstoken van biomassa als een verkapte subsidie voor de steenkolencentrales.