Laat ziekenhuizen geen winst uitkeren aan investeerders maar alleen handelen in het belang van de patiënt

Het is onbegrijpelijk dat in een tijd dat ziekenhuizen dicht of zelfs failliet gaan nog gesproken wordt over winstuitkering door ziekenhuizen. Het wetsvoorstel dat winstuitkering door (publieke) ziekenhuizen aan aandeelhouders mogelijk maakt, moet van tafel. De Eerste Kamer heeft dat in de hand: bij de verkiezingen voor de provinciale staten op 20 maart bepaalt Nederland of de partijen die van ziekenhuizen beleggingsobjecten willen maken een meerderheid krijgen of niet.

De aangekondigde sluiting van het Bronovo-ziekenhuis en het faillissement van de IJsselmeerziekenhuizen in Flevoland en het Slotervaartziekenhuis in Amsterdam komen bij veel Nederlanders hard aan. Patiënten hechten aan zorg in de buurt en kleinschaligheid, maar zien dat hun ziekenhuizen op basis van louter financiële afwegingen worden gesloten.

Komische voorgeschiedenis

De ophef die deze sluitingen veroorzaken, zet het functioneren van het huidige zorgstelsel in ons land weer vol in de schijnwerpers. Discussies over de zorg als ‘markt’ laaien op, zeker nu het kabinet overweegt om ziekenhuizen winst te laten uitkeren aan hun investeerders of aandeelhouders.

De vraag of ziekenhuizen winst moeten kunnen uitkeren, kent een bijna komische politieke voorgeschiedenis. Het oorspronkelijk idee komt van de VVD en werd met steun van de PVV en het CDA als wet ingediend. Vervolgens keerden die laatste twee partijen – na het vallen van Rutte I – zich tegen de wet en trok de VVD samen op met de PvdA, de partij die eerst nog tégen winstuitkering door ziekenhuizen was. De wet haalde uiteindelijk (door VVD en PvdA) een meerderheid, maar ligt inmiddels stil in de Eerste Kamer.

Voor ziekenhuizen geldt– gelukkig – op dit moment nog een verbod op het uitkeren van winst aan private investeerders. Tegelijk zien we hoe dit winstverbod de afgelopen jaren omzeild wordt. Via schimmige financiële constructies grijpen bestuurders en ‘zorgondernemers’ hun kans. Regels die gelden voor de instelling die een vergunning heeft, gelden niet voor de onderaannemers daarvan. Het wegsluizen van zorggeld naar private zakken is op dit moment kinderlijk eenvoudig en nieuwe wetgeving van de regering gaat hier vooralsnog geen eind aan maken.

Snijden in de kern

‘Winstbejag is geen goede raad­gever’, zei CDA-Kamerlid Bruins Slot bij de wetsbehandeling in de Tweede Kamer terecht. Wij gaan een stap verder en stellen dat winstbejag en winstuitkering wezensvreemd zijn aan de kern van zorgverlening. De prikkel om winst uit te keren staat immers haaks op de verwachting die we van zorgverleners hebben, namelijk dat zij altijd handelen in het belang van de patiënt en in geen enkel ander belang.

Een ziekenhuis zal alleen winst kunnen uitkeren wanneer óf gesneden wordt in de uitgaven, óf wanneer premiegelden worden ingezet als dividend. En bij het snijden in de kosten gaat het dan al snel over de inzet van zorgprofessionals, besparen op apparatuur of de inzet van geneesmiddelen. Over de kern van de zorg dus.

Pervers idee

Het ziekenhuis als beleggings­object is daarmee een pervers idee. Bestuurders zullen voor de keuze ­komen te staan of een positief resultaat wordt ingezet voor betere zorg aan patiënten of voor de uitkering aan aandeelhouders. Gezien de machtsverhoudingen en de mogelijkheid om kapitaal ook weer uit het ziekenhuis te trekken, weten we wie in deze keuze aan het langste eind zal trekken.

Een nationaal en publiek stelsel waarin zorgverleners, patiënten, burgers en de overheid de macht hebben, zou een einde kunnen maken aan alle commerciële avonturen die we nu in de zorg zien. Het sluiten van ziekenhuizen enerzijds en het overwegen van winstuitkering anderzijds staan haaks op de wens van het overgrote deel van de bevolking. Dat wil zorg in de buurt, betaalbaar en toegankelijk en zonder commercieel gewin.

De nieuwe Eerste Kamer – waarvan de verhoudingen op 20 maart door de kiezer bepaald worden – zou de ­regering duidelijk moeten maken dat het wetsvoorstel voor winstuitkering door ziekenhuizen van tafel moet. De wet heeft een lelijke voorgeschiedenis van partijen die dan weer wel en dan weer niet de zorg aan beleggers wilden laten. Wij roepen de kiezers op 20 maart op: stem op een partij die van uw zorgpremie geen dividend voor aandeelhouders maakt.

_{Martin Buijsen is hoogleraar Gezondheidsrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.}

_{Marcel Soesan is internist-oncoloog in voormalig Slotervaartziekenhuis, thans Antoni van Leeuwenhoek-­ziekenhuis.}

_{Maarten Hijink is Tweede Kamerlid SP, woordvoerder gezondheidszorg.}