Rutte houdt Europa-toespraak vol spierballentaal
Als Mark Rutte inderdaad totaal geen ambitie heeft om de sterke man van Europa te worden, zoals hij steeds zegt, dan heeft hij die weerzin woensdagavond in Zürich aardig weten te verbergen.
In een Europa-toespraak vol spierballentaal pleitte de premier voor een assertievere Europese Unie, die de naïviteit van de afgelopen decennia van zich af moet schudden. “De EU heeft een ‘reality check’ nodig: macht is geen vies woord. Realpolitik moet een essentieel onderdeel worden van Europa’s gereedschapskist op het gebied van buitenlands beleid.”
Rutte was door het Europa-instituut van de Zürichse universiteit uitgenodigd om de Churchill-lezing te houden, een jaarlijkse gebeurtenis waarmee de befaamde Europa-rede wordt geëerd die de vroegere Britse staatsman Winston Churchill daar in 1946 hield.
Nieuwe fase
Europa zou minder zelfgenoegzaam en naïef moeten worden
De VVD-leider nam die gelegenheid te baat om te wijzen op de zwakke positie die Europa soms inneemt in de turbulente geopolitiek van de laatste jaren. “We zijn getuige geweest van een nieuwe fase, waarin harde macht de overhand lijkt te krijgen over zachte macht.” Europa is na de Tweede Wereldoorlog vooral een zachte macht geweest, onder de veiligheidsparaplu van de Verenigde Staten.
Lange tijd ‘was het relatief makkelijk om moreel hoog van de toren te blazen’, aldus Rutte. “Europa zou minder zelfgenoegzaam en naïef moeten worden, en realistischer dan voorheen.”
Om op te kunnen tegen nationalistisch georiënteerde leiders als Trump, Poetin en Erdogan mag Europa wel wat meer een straatvechter worden, vindt Rutte. “In meer dan acht jaar in het ambt ben ik persoonlijk tot de conclusie gekomen dat af en toe de taal van de straat spreken ook een vorm van wijsheid is.” Die woorden deden, in Nederlands perspectief, onwillekeurig terugdenken aan zijn uitspraak van na de jaarwisseling, dat hij de raddraaiers die hulpverleners belagen ‘het liefst persoonlijk in elkaar zou slaan’.
Pal blijven staan
Wat de premier betreft moet de EU pal blijven staan voor de waarden die ze altijd heeft verdedigd, zoals democratie en mensenrechten. “Maar ik betwijfel ten zeerste of dit op zichzelf de EU zo effectief en invloedrijk zal maken als ze zou kunnen zijn.”
Concreet wijst Rutte drie gebieden aan waarop de EU meer een vuist zou moeten maken: bij de verdediging van een internationale rechtsorde in de wereldhandel, buitenlandbeleid en energiepolitiek. Nog concreter: de Wereldhandelsorganisatie moet worden hervormd; EU-besluiten over internationale sancties moeten niet meer unaniem, maar met meerderheidsstemming geschieden (waarmee Rutte zich achter een eerder voorstel van commissievoorzitter Juncker schaart); en onze energie moeten we voortaan uit de Verenigde Staten, Canada, Noorwegen en landen in Afrika en Azië importeren, zodat we minder afhankelijk zijn van Rusland en de Golfstaten.
Opmerkelijk was zijn voorstel om de Europese Commissie meer bevoegdheden te geven. “Via de commissie spreken de lidstaten met één stem tot alle handelspartners van de EU. We hebben dezelfde eenheid en coördinatie nodig in het sanctiebeleid en het toezicht daarop.”
Macht is geen vies woord
Dit was zonder twijfel Rutte’s meest uitgesproken Europa-toespraak in zijn carrière. Vorig jaar maart gaf hij in Berlijn nog uiting aan het Nederlandse ‘doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’-gevoel. In de EU dienen landen zich aan gemaakte afspraken te houden en de Europese Commissie moet vooral niet te veel naar zich toe trekken, zei hij toen.
Ruim drie maanden later, voor het Europees Parlement in Straatsburg, tapte de VVD-leider uit een ander vaatje. Zag hij de EU voorheen voornamelijk als een instrument voor vrijhandel, zonder verdere poespas, in Straatsburg moest hij toegeven dat de Unie toch ook wel een waardengemeenschap is die het verdedigen waard is. “Ik ben de Unie in toenemende mate in dat licht gaan zien.” En nu dus de ‘macht is geen vies woord’-rede van Zürich, bijna te vertalen als een ‘Make Europe great again’-antwoord op Donald Trump.
De toespraak komt bovendien niet alleen. Tal van toonaangevende Europese kranten - de Financial Times, de Süddeutsche Zeitung, Le Monde, El País, de Neue Zürcher Zeitung - publiceren deze week een interview met hem. Een dergelijk publiciteitsoffensief voedt de vermoedens dat Rutte, een van de meest ervaren regeringsleiders van de EU, voorsorteert op een topfunctie in Brussel, later dit jaar.
Lees de hele toespraak van Rutte (in het Engels) hier.
Lees ook:
In Rutte's Europa hebben de lidstaten het voor het zeggen
De EU is er voor de lidstaten en niet andersom, zei premier Rutte in maart vorig jaar tijdens een Europa-lezing in Berlijn. Hij pleitte voor concrete doelen en een pragmatische koers.
Rutte probeert in Straatsburg het Mr. No imago van zich af te schudden
“Ik moet zeggen dat mijn persoonlijke mening over het belang van de EU zich door de jaren heen heeft ontwikkeld”, zo begon de VVD-premier zijn toespraak tot het Europees Parlement in Straatsburg, in juni vorig jaar.
Ook in Davos weet iedereen wie Mark Rutte is
Sceptici zullen roepen dat hij in Davos wel weer heel nadrukkelijk aan het solliciteren was voor een topbaan in Brussel. Anderen brengen daar vermoedelijk tegenin dat de premier gewoon zijn werk deed, zoals altijd, in het belang van Nederland.