Oordeel: hoogst onwaarschijnlijk
Websites als Medisch Dossier, The Optimist en NineForNews spreken van een schandaal: een onderzoek waarin zou staan dat homeopathie werkt, zou bewust worden achtergehouden. Maar is dit echt het geval?
Wat is homeopathie?
Wat is homeopathie eigenlijk? Volgens de Britse homeopathievereniging is een middel geschikt voor de behandeling van een ziekte wanneer het bij een gezond persoon voor dezelfde symptomen zorgt als waar de zieke last van heeft. Je moet wel eerst de werkzame stof sterk verdunnen.
Volgens deze redenering zou cafeïne in verdunde vorm bijvoorbeeld helpen tegen slaapproblemen. Sommige homeopathische middelen zijn zo sterk verdund dat er geen moleculen van de stof die werkzaam zou moeten zijn meer aanwezig zijn. Het middel bestaat dan alleen uit oplosmiddel.
Waar komt het vandaan?
De Australische gezondheidsdienst NHMCR bracht in 2015 een analyse van eerder uitgevoerd onderzoek naar homeopathie uit. In dit onderzoek zijn in totaal 57 metaonderzoeken bekeken. Een metaonderzoek is een overzicht van alle kwalitatieve onderzoeken die over een bepaald onderwerp zijn gedaan.
Uit de overzichtsstudie bleek dat er bij geen enkele aandoening voldoende bewijs is dat homeopathie beter werkt dan een placebo. Een placebo bevat per definitie geen werkzame stoffen.
Klopt het?
Volgens voorstanders van homeopathie is deze overzichtsstudie een tweede versie en is door de NHMCR in 2012 al een niet-gepubliceerde andere studie uitgevoerd. Uit dit onderzoek zou juist blijken dat homeopathie wel degelijk effectief is.
Maar bestaat er echt een eerste versie waarin de onderzoekers tot een heel andere conclusie kwamen?
Bewijs dat er een eerste studie was en dat deze gunstig was voor homeopathie komt volgens de Australische vereniging voor homeopathie uit documenten van de Australische gezondheidsdienst. Via de Australische Freedom of Information-wet (FOI) vroeg deze vereniging mailwisselingen op over de totstandkoming van het onderzoek. Uit de mailwisselingen zou blijken dat er een eerste versie van het onderzoek was, dat goed was uitgevoerd en zou stellen dat homeopathie werkt.
Ook Medisch Dossier gebruikte quotes uit deze opgevraagde mails om te laten zien dat de eerste versie echt goed was uitgevoerd. Volgens dit artikel heeft de Australische hoogleraar Frederick Mendelsohn positief commentaar gegeven op een eerste versie van het onderzoek: "Ik ben onder de indruk van de striktheid, grondigheid en systematische benadering van deze overzichtsstudie. Er is veel hoogwaardig onderzoek in deze analyse verwerkt en de resultaten worden op een systematische, onpartijdige en overtuigende manier gepresenteerd."
Wat staat er in de documenten?
Opvallend genoeg heeft de Australische vereniging voor homeopathie de documenten die ze via de FOI hebben gekregen niet in het geheel openbaar gemaakt. Documenten die al via deze wet zijn vrijgegeven, kunnen via de mail ook eenvoudig door anderen worden opgevraagd. Dit heeft NU.nl gedaan en uit deze documenten blijkt een ander beeld dan de homeopatenvereniging schetst.
Het klopt dat Mendelsohn zijn mening heeft gegeven over een eerste versie van de overzichtsstudie en dat hij daar positief over was. Hij bekeek de eerste analyses van het effect van homeopathie op astma, hoofdpijn, fibromyalgie en middenoorontsteking. Maar bij elk van deze analyses haalt Mendelsohn conclusies aan waarin staat dat er onvoldoende bewijs is voor de werking van homeopathie.
In de analyses die deze onderzoeker heeft bekeken stond dus niet dat er bewijs was voor de werking van homeopathie. Ook staat er op geen enkele andere plek in de FOI-documenten, die NU.nl heeft ontvangen, dat in het eerste rapport bewijs is gevonden voor de effectiviteit van homeopathie.
Waarom wordt de eerste versie achtergehouden?
Wat wel uit de documenten blijkt, is dat er dus een eerste versie van de analyse was. Deze is uitgevoerd is door andere onderzoekers dan de onderzoekers die de gepubliceerde analyse uitvoerden. Op 3 augustus 2012 is het contract van de eerste groep onderzoekers stopgezet.
Er staat niet in waarom het eerste contract is beëindigd. De eerste onderzoeksgroep heeft het onderzoek nooit afgerond, waardoor het ook niet door experts van de Australische gezondheidsdienst is gecheckt. Dit is volgens de NHMCR de reden dat de eerste versie niet is gepubliceerd.
Wat vinden andere experts van homeopathie?
De conclusie van het rapport van NHMCR uit 2015 is in overeenstemming met een groot onderzoek in opdracht van de Britse gezondheidsdienst uit 2010, waaruit bleek dat homeopathische middelen niet beter werken dan placebo's. Ook de Europese adviesraad van wetenschapsacademies, EASAC, schreef in een advies uit 2017 dat er geen wetenschappelijk bewijs is dat homeopathie werkt.
Conclusie
Het klopt dat de Australische gezondheidsdienst een eerste versie van zijn onderzoek naar homeopathie niet heeft gepubliceerd. Er is echter geen enkele aanwijzing dat in deze eerste versie stond dat homeopathie werkt. Daarnaast laten ook andere uitgebreide analyses van wetenschappelijk onderzoek naar homeopathie zien dat er geen bewijs is voor de werking van homeopathie.
We beoordelen daarom de stelling 'In een achtergehouden onderzoek staat dat homeopathie werkt' als hoogst onwaarschijnlijk.
Heb jij een bericht of bewering gezien waarvan je de juistheid betwijfelt? Mail naar factcheck@nu.nl en dan gaan wij ermee aan de slag.