Beste VVD’ers, vertrouw nou eens op het kapitalisme
Wee het economische systeem waar zelfs de fans niet meer echt in geloven. Ik heb het over de vrije markt, en de aanleiding voor mijn medelijden is het debat rond de CO2-belasting. Die zou zinloos zijn omdat, zoals minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat (VVD) het als een van de eersten uitlegde, bedrijven zulke uitgaven afwentelen op de klant. Linksom of rechtsom, de burger betaalt.
De achterliggende theorie zal zijn dat in een perfecte markt elke van buitenaf opgelegde heffing automatisch tot hogere prijzen leidt. Denk aan Adam Smith’s slager, brouwer en bakker: kleine ondernemers die elkaar op het scherp van de snede beconcurreren. Goedkoper produceren kunnen ze niet, en hun winst is al minimaal. Met als gevolg dat ze geen andere keuze hebben dan extra kosten door te berekenen aan de klant.
Er is één probleem: deze marktidylle wordt zelden in het wild waargenomen. Er zijn zelfs aanwijzingen dat zij een slordige tweehonderd jaar geleden, ergens tijdens de Industriële Revolutie, is uitgestorven. Het reëel bestaande kapitalisme werkt anders. Bedrijven (zeker de vervuilende industrie waarop een koolstofheffing zich richt) zijn groter geworden. Ze kunnen een actief prijsbeleid voeren en maken ook in Nederland meer winst dan ooit - in het laatst bekende kwartaal bruto ruim 67 miljard euro.
In zo’n situatie pakt een CO2-taks totaal anders uit. Ten eerste kan een bedrijf met minder winst genoegen nemen. Concurrenten die de klimaatrekening wél doorschuiven naar de consument, verliezen in dat geval klanten. Ten tweede zullen ondernemingen als de wiedeweerga gaan innoveren om hun productie minder CO2-intensief te maken. Wie daarin het beste slaagt, bespaart geld en geeft andere bedrijven het nakijken.
En internationale concerns als Tata Steel dan, dat vorige week zei de deuren in Nederland te moeten sluiten als die ‘levensgevaarlijke’ CO2-heffing er komt? Indien nodig kan Europa ze tijdelijk beschermen tegen goedkoop staal uit landen zonder fatsoenlijk milieubeleid. Dat is geen protectionisme, maar een nuchtere reactie op klimaatdumping. Het aantrekkelijke is dat als Nederland nu alvast zo’n CO2-belasting invoert, het bedrijfsleven gedwongen wordt zich op de nieuwe technologie te storten. Met als gevolg dat het straks wereldwijd voorop loopt. Tel uit je winst.
Concurrentie en innovatiekracht: twee rechtse redenen waarom de burger niet op zal draaien voor een CO2-taks. Of vrezen de critici van VVD-, CDA- of VNO-huize stiekem dat het hieraan ontbreekt in hun geliefde markteconomie? In dat geval moet ik ze gelijk geven. Sommige bedrijven zijn de afgelopen jaren zo groot, machtig en knus met elkaar geworden dat ze immuun lijken voor competitie en alles op de burger kunnen afschuiven. Maar dat is niet de schuld van een CO2-belasting. Dat is een probleem van ons economische stelsel, en het schreeuwt om een kartelwaakhond die van zich af durft te bijten.