Salvini’s Lega domineert in Italiaanse regioverkiezingen

Acht maanden nadat in Rome, voor het eerst in Europa, een regering van louter populisten aantrad, domineert Matteo Salvini met zijn anti-migratiepartij Lega het politieke toneel in Italië. Hij is de smaakmaker in het publieke debat, steelt de show van de grotere Vijfsterrenbeweging en heeft zijn partij virtueel de grootste gemaakt.

Deze ontwikkeling was al een tijd zichtbaar in opinie-onderzoeken, maar is zondag bevestigd in echte verkiezingen. In de traditioneel gematigde regio Abruzzen, in het zuidelijke deel van centraal Italië, heeft de Lega zijn politieke partner vergeleken met een jaar geleden overvleugeld. De ruim 27 procent voor de Lega betekent niet alleen een verdubbeling ten opzichte van de parlementsverkiezingen van 4 maart, het is ook voor het eerst dat Salvini zo veel succes heeft in een regio die tot Zuid-Italië wordt gerekend. Bij de regionale verkiezingen in 2014 deed de Lega, die wortelt in het rijkere Noorden, niet eens mee.

Om diezelfde reden doet de halvering, in de Abruzzen binnen een jaar van zo’n 40 procent naar zo’n 20 procent, zo’n pijn bij de Vijfsterrenbeweging. Die partij heeft veel steun in het verarmde zuiden, en hoopt de kiezers daar nog sterker aan zich te binden met een bijstandsregeling, zijn belangrijkste paradepaardje. Vanaf volgende maand kunnen de eerste aanvragen worden gedaan.

Lees meer over Salvini’s doel in Brussel: een Europabrede beweging van nationalisten

De uitslag in de Abruzzen vestigt Salvini, met zijn harde uithalen naar illegale migranten, zijn roep om ‘veiligheid en orde’ en zijn boodschap ‘Italianen eerst’, als dé politieke ster van heel Italië. Hij laat bovendien een staaltje politiek koorddansen zien: in Rome regeert hij op basis van een gedetailleerd politiek ‘contract’ met de Vijfsterrenbeweging, in de Abruzzen (en later deze maand in Sardinië) is hij de dominante partij in een rechtse alliantie waarvan ook het krimpende Forza Italia van magnaat Silvio Berlusconi, inmiddels 82, deel uitmaakt.

„Voor de regering verandert er niets”, twitterde Salvini maandag geruststellend. „Het werk gaat door.” Maar er zijn de afgelopen maanden veel meningsverschillen zichtbaar geworden binnen de coalitie. Dat, en zijn doorbraak in het zuiden, voeden scenario’s waarbij Salvini bij de Europese verkiezingen in mei koppen gaat tellen en dan aanstuurt op een breuk, om te proberen terug te komen als leider van een rechtse alliantie.

Voor de Vijfsterrenbeweging (M5S) zijn de afgelopen maanden een aaneenschakeling van incidenten geweest. De beweging propageert directe democratie, maar wordt in de praktijk strak geleid. Zij heeft veel linksige programmapunten (milieu, sociale zekerheid, rijken zwaarder belasten), maar moest vaak bakzeil halen. Daarnaast maken ministers en staatssecretarissen de ene blunder na de andere. Historicus Galli Della Loggia schreef sarcastisch dat de Vijfsterren echt een anti-elitebeweging vormt: „Geen van hen onderscheidt zich door ook maar de minste kennis over iets.” Een van de dieptepunten: minister van Infrastructuur Toninelli zei dat Italiaanse exporteurs hun vrachtwagens door ‘de tunnel onder de Brenner’ sturen. Als alles goed gaat, is die tunnel er in 2025.

Partijleider Di Maio oogt onervaren tegenover de geslepen Salvini. Binnen de partij klinkt gemor. „Je eigen identiteit verraden levert niets op”, zei senator Elena Fattori tegen persbureau ADN Kronos na het debacle in de Abruzzen. Waar de Lega, met zijn aanhang onder Noord-Italiaanse ondernemers bijvoorbeeld voor betere infrastructuur is, staat de Vijfsterrenpartij argwanend tegenover grote projecten. Symbool daarvoor is de discussie over de hogesnelheidslijn Turijn-Lyon. M5S wil daarvan af: te duur, niet nodig. De Lega verdedigt het project als een manier om aansluiting te houden bij de rest van Europa.

Lees ook: Populist Salvini heeft het tij mee, dat wil zeggen: voorlopig

Spil in Europa

Deze discussie loopt nog, maar Di Maio moest eerder al akkoord gaan met plannen voor een gaspijpleiding en olieboringen in Zuid-Italië, projecten waartegen hij eerder een vastberaden ‘nooit!’ had laten horen. In de coulissen staat zijn partijgenoot Alessandro Di Battista, een effectief agitator die op dit moment geen officiële functie heeft, maar die er wel voor heeft gezorgd dat Italië niet met de rest van Europa mee is gegaan in de veroordeling van de Venezolaanse president Maduro.

Het rechts-nationalistische populisme van Salvini, met zijn nadruk op ‘grenzen dicht’, heeft nu de overhand op het anti-elitepopulisme van de Vijfsterren. De belofte van een bescheiden bijstandsregeling voor de miljoenen in het zuiden die in armoede leven, verandert daar weinig aan.

Salvini ruikt zijn kans, en niet alleen in Italië. Hij hoopt de spil te worden van een Europabrede groep nationalisten die, in zijn woorden, ‘soevereiniteit’ wil terughalen van Brussel naar Rome. Met ook daar zijn in Abruzzen succesvol gebleken recept: stop met de ongecontroleerde migratie.

De regio regio Abruzzen ligt in het zuidelijke deel van centraal Italië: