Het fundamentele debat wordt op de flanken gevoerd, het midden houdt zich op de vlakte
Verkiezingen op komst, partijcongressen in den lande, politici in de kranten en op tv; geen wonder dat ik het hele weekeinde aan het glibberige begrip marketing heb moeten denken. Alles en de hele wereld is een markt geworden, en iedereen die iets kwijt wil, doet dus aan marketing, geen ontsnappen aan.
Ik zeg niet dat het een doodzonde is, maar het kan nogal gemakkelijk uit de bocht vliegen en dan dreigt iets essentieels verloren te gaan, namelijk datgene wat we kwijt wilden. En dat is precies wat gebeurt in de worsteling met het populisme, dat in zo veel landen knaagt aan de democratie.
Als een politieke partij zichzelf, al dan niet bewust, ziet als de leverancier van beleid dat zo veel mogelijk klanten moet zien te trekken, is het logisch dat ze gaat waar de kiezers gaan, en dat is al jarenlang de weg van de onvrede. Vooral middenpartijen, die het niet moeten hebben van ideologische scherpte, zullen die neiging hebben, met als gevolg dat de politiek in de ogen van de kiezers nog meer één pot nat is en dat zij hun heil zoeken bij steeds extremere flanken. Het midden is vergeten hoe radicaal het zelf is, zei de Duits-Amerikaanse politicoloog Yascha Mounk zaterdag in de Volkskrant. Ofwel, in mijn woorden: het ontbreekt de gematigdheid aan zelfvertrouwen.
Het fundamentele debat wordt op de flanken gevoerd, het midden houdt zich op de vlakte
Zo besloot het CDA zich op advies van marketingbureau Motivaction te richten op de ‘moderne burgerij’, gedefinieerd als mensen die gericht zijn op ‘hun baan en gezin, cultureel behoudend, soms wat angstig over de boze buitenwereld’. Hun bezorgdheid zoniet boosheid werd het kompas van Sybrand Buma. In NRC/Handelsblad, dat deze strategie beschreef, werd ook een kritische Rien Fraanje aan het woord gelaten, oud-directeur van het Wetenschappelijk Instituut van de christen-democraten. Marketing mag de politieke boodschap niet bepalen, zegt hij. “Het CDA heeft een opdracht van solidariteit, emancipeert en verheft. Als we eerst gaan peilen wat groepen willen horen, slaat het debat dood.”
Dat is het grote manco van onze politiek. Het debat over de fundamenten - welke samenleving staat ons voor ogen - wordt gevoerd op de flanken, het midden houdt zich op de vlakte en beperkt zich tot oppervlakkigheden. ‘Een hele goede morgen’, inderdaad. De leegheid die daarvan uitgaat wordt nog eens versterkt door ons coalitiestelsel. Dat staat er weliswaar borg voor dat de extremen niet gemakkelijk de macht kunnen veroveren, maar leidt ook tot eeuwige compromissen, waardoor een ‘sleutelclaim’ van de populisten wordt bewaarheid, zoals Mounk zegt: “Het doet er niet toe op wie ik stem”.
Toch is het coalitiecompromis niet de wortel van alle kwaad, reageerde de Amsterdamse hoogleraar Tom van der Meer in een mini-college op Twitter. Als partijen maar laten zien dat zij voor hun ideeën strijden en pijn lijden bij het onderhandelen. “Zonder publieke waardenstrijd verzandt het compromis in technocratisch ‘There is no alternative’-beleid.” Dat lijkt mij ook. Maar dan moet een partij natuurlijk wel een beetje in haar eigen waarden geloven en ze niet bij voorbaat overboord kiepen.
Drie keer per week schrijft Stevo Akkerman een column waarin hij de ‘keiharde nuance’ en het ‘onverbiddelijke enerzijds-anderzijds’ preekt. Lees hier meer van zijn columns.
Correctie 11/2: In een eerdere versie van dit artikel werd de Amsterdamse hoogleraar Tom van der Meer abusievelijk Tom van der Lee genoemd .