Ondanks de verbeteringen in het financiële systeem sinds de crisis van 2008, zijn de hervormingen die in kleine stukjes zijn doorgevoerd, verre van wat nodig is. En een onverbiddelijk groeiend financieel systeem, gecombineerd met een steeds giftiger wordende politieke omgeving, betekent dat de volgende grote financiële crisis sneller kan komen dan u denkt.
Daarvoor waarschuwt Kenneth Rogoff, hoogleraar economie en publiek beleid aan de universiteit van Harvard, in een opiniestuk op het vooraanstaande platform Project Syndicate.
Is het echt veiliger?
"Een decennium na de wereldwijde financiële crisis van 2008, verzekeren beleidsmakers ons constant dat het systeem tegenwoordig veel veiliger is. De gigantische banken die de kern van het probleem vormen, hebben hun risicovolle posities teruggeschroefd en iedereen - investeerders, consumenten en centrale bankiers - staan nog steeds op scherp. Toezichthouders hebben hard gewerkt om te zorgen voor meer transparantie en verantwoording in de banksector. Maar zijn we echt zo veilig?", vraagt Rogoff zich af.
Normaal gesproken zou de hoogleraar 'ja' zeggen. "De systemische financiële crisis die tien jaar geleden uitbrak, is niet als een typische zevenjarige recessie. De veel lagere frequentie van systeemcrises weerspiegelt twee realiteiten: beleidsmakers reageren met hervormingen om herhaling te voorkomen, en het duurt vaak lang voordat investeerders, consumenten en politici de laatste crisis vergeten."
Crisisbeheer kan niet op automatische piloot
Maar helaas leven we volgens de voormalige hoofdeconoom van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) niet in normale tijden. Crisisbeheer kan niet op de automatische piloot worden uitgevoerd en de veiligheid van het financiële systeem hangt in belangrijke mate af van de competentie van de mensen die het beheren.
Het goede nieuws is wel dat belangrijke centrale banken nog steeds over het algemeen uitstekend personeel en leiderschap hebben. Het slechte nieuws is dat crisisbeheersing de hele overheid betreft, niet alleen de monetaire autoriteit. En hier is er voldoende ruimte voor twijfel, aldus Rogoff.
Cyberaanval
Als de volgende crisis precies hetzelfde is als de vorige, kan elke beleidsmaker eenvoudigweg het in 2008 gemaakte draaiboek volgen en de reactie zal waarschijnlijk minstens zo effectief zijn. Maar wat als de volgende crisis compleet anders is, bijvoorbeeld als gevolg van een zware cyberaanval of een onverwacht snelle stijging van de wereldwijde reële rentetarieven?
"Kan iemand oprecht stellen dat de regering van de Amerikaanse president Donald Trump de vaardigheden en ervaring heeft om een grote ineenstorting aan te pakken? Het is moeilijk te weten, want de enige echte crisis die de Verenigde Staten tot nu toe tijdens het presidentschap van Trump hebben meegemaakt, is Trumps presidentschap", schreef Rogoff.
De Federal Reserve kan volgens de hoogleraar niet alles alleen doen; het heeft zowel politieke als financiële steun van de rest van de regering nodig. In feite heeft de Fed minder manoeuvreerruimte dan in 2008, omdat de financiële hervormingen van 2010 haar vermogen om particuliere instellingen te redden aanzienlijk hebben beperkt, zelfs als het hele systeem anders zou instorten.
Nog erger in Europa
Europa heeft problemen die vergelijkbaar zijn, of zelfs nog erger zijn. Met populisme dat diep wantrouwen en verdeeldheid voedt, is de financiële veerkracht bijna zeker veel lager dan tien jaar geleden. "Kijk maar naar het Verenigd Koninkrijk, het andere grote wereldwijde financiële centrum, waar de politieke elite het land naar de rand van de Brexit-klif heeft gebracht."
De eurozone is tot op het bot verdeeld over de lastenverdeling, en dat zal het moeilijk maken om een overtuigend beleid in te voeren om zo een periode van ernstige stress het hoofd te bieden. Een forse stijging van de rente kan bijvoorbeeld grote schade aanrichten op de schuldmarkten in de eurozone.
Schaduwsysteem
Het valt te hopen dat het nog eens 20 tot 40 jaar duurt voordat de volgende grote financiële crisis komt, zodat we voldoende tijd hebben om ons voor te bereiden. Maar dat is verre van zeker. Zelfs als de regelgeving succesvol is geweest in het beheersen van risico's voor banken, is het volgens Rogoff waarschijnlijk dat de belangrijkste risico's simpelweg worden overgeheveld naar het schaduwfinancieringssysteem, waar veel minder regels zijn.
"Wat we zeker weten, is dat het wereldwijde financiële systeem blijft groeien, waarbij de wereldwijde schuld nu 200 biljoen dollar bedraagt. Betere financiële regulering heeft mogelijk geholpen om de daarmee gepaard gaande groei van het risico te beperken, maar het risico hoeft niet te zijn afgenomen."
Illiquide
Hoewel grote banken inderdaad 'in de boeken' minder risico lijken te hebben, moeten toezichthouders hard werken om risicovolle schulden te bewaken die overgeheveld zijn naar het schaduwfinancieringssysteem. Toezichthouders wijzen ook op de hogere buffers van 'liquide" activa van banken om problemen te bestrijden. Helaas blijken activa die in normale tijden liquide zijn, in een crisis vaak zeer illiquide te zijn, aldus Rogoff.